Terug
naar overzicht
Onlangs ving ik op de radio een bericht op over het sterk afgenomen belang van het geloof in verband met het huwelijk (let wel: niet het geloof in het huwelijk!). Men trouwt niet meer 'binnen' zijn geloof, was de conclusie van een onderzoek, waaruit ondermeer bleek dat katholieke Nederlanders het liefst trouwen met iemand zonder (althans 'officieel') geloof. De Paus blijft een harde dobber hebben aan dit land... Hoe dan ook, deze ontwikkeling lijkt erop te wijzen dat de behoefte aan geďnstitutionaliseerde religies is verminderd in de loop van de tijd en met name de na-oorlogse jaren. Geloven wordt van een sociale een privé-aangelegenheid en daardoor groei(d)en veel mensen op buiten de cultuur die dat sociale aspect van religie behelst: de mis, eredienst of welke andere naam er dan ook aan gegeven wordt. Een kerk in Nederland is tegenwoordig voornamelijk een multi-functioneel gebouw, waarin overigens religie meer dan eens helemaal het veld heeft moeten ruimen.
Muziek is altijd een belangrijk onderdeel geweest van het uitdragen van geloven. Juist vanwege zijn functie had muziek een gegarandeerde plaats, die voor de ontwikkeling van muziek in het algemeen essentieel was. Ik denk dat het niet overdreven is, te stellen dat de Westerse 'serieuze' muziek er totaal anders had uitgezien - zo niet non-existent zou zijn - zonder die religieuze basis. Kijk maar naar het een-stemmige Gregoriaans, kijk maar de vroegste meerstemmige voorbeelden van Leoninus en Perotinus; allemaal kerkmuziek. In de Middeleeuwen waren met name kloosters belangrijke muziekcentra, waar ook muziekonderwijs werd gegeven. En, de kloosterlingen hadden tijd voor het letterlijke monnikenwerk van het met de hand uitschrijven van de muziek. Vaak kostbaar verluchte handschriften getuigen daar nu nog van.
Wie dus zonder gezamenlijke 'geloofsviering' opgroeit, wordt zo ook niet ingevoerd in de muziek waarop ook na de Middeleeuwen religieuze (standaard)teksten zijn gezet. Dat heeft weer tot gevolg dat die teksten voor hen niet zo'n speciale betekenis zullen hebben, zo niet betekenisloos zijn: 'gewoon' muziek zoals bijvoorbeeld een symfonie van Mozart of een sonate van Beethoven. En dat kan vreemde, om niet te zeggen hilarische gevolgen hebben, met een potentieel voor net zo'n rel als inmiddels de gewraakte 'Is er koffie na de dood?" campagne aan het worden is. Uitgerekend de Volkskrant bedient zich namelijk van Rossini's Petite messe solennelle in haar televisie- en bioscoopreclame. Prachtige, maar in feite weinigzeggende beelden met veel opengaande ramen en binnenvallend gefilterd zonlicht gaan vergezeld van deze inderdaad leuke muziek, die begint met twee piano's en harmonium. En de lezers al die tijd maar denken dat de Volkskrant geen religieus gevoel had!
Tijdens het zappen viel mijn oog op een Duitse reclamespot voor Nestlé chocolade, begeleid door Verdi's... Requiem! We zullen maar aannemen dat de makers van de spot in alle onschuld hun keuze hebben gemaakt, maar strikt genomen zou de muziek genoeg moeten zijn om iedereen juist af te houden van die chocola, of zelfs een klacht in te dienen omdat nu behalve koffie ook chocola na de dood verkrijgbaar schijnt te zijn.
PRISKA FRANK