Terug naar overzicht
"Top-40 muziek staat nummer 1 op de lijst met favoriete muziek van jongeren. Voor de twaalf- tot en met negentienjarigen volgen 'house' en 'hardrock'. De twintig- tot vierentwintigjarigen geven, na de Top 40, de voorkeur aan 'easy listening' en gewone rock. Dat blijkt uit 'Jongeren '93' van het marktonderzoeksbureau Inter/View. 'Rap' en 'Hip Hop' waren in 1993 minder belangrijk dan twee jaar eerder. Toch vindt nog 40 procent van de twaalf- tot twintigjarigen die muziek goed. Voor de twintig- tot vierentwintigjarigen is dat 23 procent. In de laatste groep daalt de interesse voor klassieke muziek."
Aldus de conclusie over de muziekkeuze van de jeugd in het Zaterdags bijvoegsel van het NRC van 6 augustus 1994. Het artikel van Birgit Donker en Sjoerd de Jong is bijzonder interessant en geeft een goede kijk op de jeugd (12-24-jarigen) van nu. Echter de afsluitende regel van het bovenstaande citaat is mijns inziens voldoende aanleiding hierover eens kritisch na te denken. Allereerst is het belangrijk te bepalen wat er bedoeld wordt met 'klassieke muziek'. De moderne klassieke muziek is in belangrijke mate anders dan de muziek van de Romantiek of de Barok om maar enkele belangrijke peilers in de muziekgeschiedenis te noemen. Laten we in eerste instantie uitgaan van de klassieke muziek die bekend mag worden verondersteld. Het lijstje bekende toppers ziet er als volgt uit: natuurlijk op nummer 1 het eerste deel uit de vijfde symfonie van Beethoven. Berdien Stenberg en Nigel Kennedy hebben eveneens het popmuziekminnende publiek (lees de jongeren) doen kennismaken met Mozart en Vivaldi. Reclames en series op TV maken ook steeds vaker gebruik van klassieke muziek. Bij voorbeeld de Volkskrant gebruikt in haar TV-reclame Rossini's "Messe Solennelle", Ajax adverteerde een tijd met Carmens aria uit de gelijknamige opera van Bizet en het bloemenduet uit de opera "Lakmé" van Delibes hoor je ook steeds vaker op de TV; dit is slechts een kleine greep uit het rijke assortiment. Duidelijk is dat hier geen enkele componist uit de twintigste eeuw genoemd is. Bij documentaires met een dramatisch karakter wil Stravinsky's "Sacre du Printemps" nog wel eens gebruikt worden. Verder weerklinken er veelvuldig koormuzieken uit de Renaissance op TV. Kortom met klassieke muziek wordt zonder enige twijfel bedoeld, de muziek uit vervlogen tijden, de muziek tot aan de twintigste eeuw.
De 20e eeuw bestaat niet...
Het lijkt wel een vloek, maar telkens weer word ik geconfronteerd
met deze belachelijk kortzichtige kijk op de klassieke muziek. De twintigste
eeuw bestaat niet, alleen voor een klein clubje vakidioten en een grote
groep abonnementhouders die tegen heug en meug het allernieuwste werk van
Guus Janssen naast de dierbare Brahms moeten aanhoren. De discussie over
wat er toch mis is met de muziek van deze eeuw komt niet verder dan de
bekende vicieuze cirkel. Maar goed, de klassieke muziek van de 16de tot
en met de 19de eeuw mag rekenen op een afnemende belangstelling van de
jongeren in de leeftijdscategorie van 20 tot 24 jaar.
De jongeren van nu zijn op zoek naar geestverruiming, echtheid, zelfontplooiing, geluk en willen daarbij rekening houden met anderen. Egocentrisch zonder egoïstisch te zijn. Geld verdienen is uit, het eigen standpunt bepalen is in. De pompende 'House' is dé muziekstijl voor de jongeren uit de jaren negentig. Als klassiek muziekliefhebber van alle eeuwen met een belangrijk accent op deze eeuw, kan ik de 'House' moeilijk rijmen met steekwoorden als 'echtheid', 'geluk' en 'rekening houden met anderen'. Wel strookt het aardig met de wil tot zelfontplooiing (in je eentje uit je dak) en het verruimen van de geest (trance en drugs). Het verruimen van de geest is volgens mij heel specifiek toe te passen op het beluisteren van klassieke muziek. Een probleem bij klassieke muziek blijft natuurlijk het imago van 'ouwe-lullen-muziek' en de enorme lengte van een symfonie of opera. Maar als de jongeren van nu zich daadwerkelijk willen ontplooien, zullen ze toch meer moeten doen dan enkel heen en weer springen op 'House'. De 'House' gaat gepaard met zeer veel decibellen, drug-gebruik (in veel gevallen) en de karakteristieke minimale variatie in de muziek zelf. Je zou het wellicht kunnen beschrijven als rituele muziek. Rituelen voltrekken zich bijna altijd in grotere groepen, en doorgaand op deze gedachte: Het verruimen van de geest en het ontplooien van het idividu gebeurt dus in een groep met min of meer gelijkgestemde geesten. Interessant was het geweest als de schrijvers van het artikel in het NRC dieper waren ingegaan op de reden van de afnemende belangstelling voor klassieke muziek bij de jongeren. Vragen als bij voorbeeld, hoe bekend is klassieke muziek en welke? en welk imago heeft de klassieke muziek en waarom?
Klassieke muziek is overwegend te beluisteren op concertzenders, radio 4, concerten op TV en uiteraard op andere geluidsdragers en in de concertzaal. Als je geen interesse hebt is de radio de belangrijkste factor om enigzins kennis met deze muziek te maken. Aangezien we duizenden muziekstukken van grootmeesters hebben, is het moeilijk een keuze te maken. Als je van klassieke muziek houdt, welke stijl of welke componist heeft dan je voorkeur? Uit het artikel blijkt dat de enorme keuzemogelijkheid in opleiding, werkterreinen, partners, leefsituatie enzovoort tot problemen leidt. De diversiteit is te groot. In de Romantiek werd het vluchten uit de werkelijkheid in de natuur of een eigen interpretatie van de natuur in de kunsten een allesbepalend kenmerk van deze periode. Wellicht is hier een parallel te bespeuren met het vluchten van de jongeren in de minimal music- stijl 'House'. Het vluchten uit de enorme variatie van het dagelijks leven, het vluchten uit de enorme stroomversnelling waarin je niet achter kunt blijven, het wegrennen voor de levensbepalende beslissingen die steeds vroeger genomen moeten worden. Zo moet je binnen vijf jaar een studie voltooien en met goede resultaten anders moet je betalen. Seks mag alleen met condoom maar wel met iedereen.
Het typische 'niet-kiezen' van deze generatie zie je al in de kleding; er zijn geen sociale groepen meer zoals kakkers, punkers, disco's enzo. Iedereen draagt wat hij of zij wil en men kiest lukraak en zeker niet eenduidig uit de enorme collage van modevoorschriften. De klassieke muziek zou je ook als een enorme collage van stijlen kunnen karakteriseren. Daarnaast is een stuk, een stijl of een componist ook nog eens zeer divers. 'House', 'Hip Hop' en aanverwante stijlen hebben één ding gemeen: gebrek aan diversiteit. Lekker makkelijk wegstampen op een dreun die in elk nummer gelijk is. Discjockeys kunnen een hele avond aan een stuk door mixen, zonder dat je rare kwinkslagen in toonsoort, melodie of idee zult ontdekken. Ik wil het geenszins veroordelen maar de belangstelling voor de klassieke muziek zou juist in deze tijd een belangrijke plaats kunnen veroveren bij jongeren die op zoek zijn naar echtheid, eerlijkheid, en dergelijke. Mensen die hun geest daadwerkelijk willen verruimen, zullen zich moeten oriënteren. Een goede keuze maken, is niet makkelijk en zeker niet als het aanbod een enorme hoeveelheid aan verschillende soorten biedt. Maar juist diversiteit is belangrijk voor een bewust eigengekozen standpunt dat een enorme verruiming van de horizon kan bieden. Onbegrijpelijk dus dat geestverruiming en 'House' in één adem genoemd worden.
KATJA BROOIJMANS