Terug naar overzicht
Bij het 25-jarig bestaan van het Utrechts Studenten Gregoriaans Koor (USGK) o.l.v. Jan Boogaarts is een unieke CD uitgekomen. Voor het eerst is er een CD uitgebracht dat een complete Ambrosiaanse misliturgie bevat. Het is de 'Missa Ambrosiana in Ephiphania Domini' (d.i. Ambrosiaanse mis voor Drie Koningen). Vanaf de oprichting staat het koor onder leiding van Jan Boogaarts onder andere docent aan, wat nu heet de vakgroep muziekwetenschap van de Universiteit Utrecht waar het koor zijn oorsprong heeft (het voormalige Instituut voor Muziekwetenschap). De studenten zongen zelf het Gregoriaans waar de colleges Middeleeuwen over gingen. Deze goede gewoonte bestaat gelukkig (al is het in zeer afgeslankte vorm) nog steeds. Deze lange zangtraditie is dan ook zeer goed te horen op deze CD. Het wordt allemaal zo ingehouden en op de goede momenten zo mooi uitbundig gezongen. Ik kan er alleen in superlatieven over praten. Ik ben verkocht! De Ambrosiaanse liturgie is een geloofsuiting die alleen in het Milaan van de Middeleeuwen en de Renaissance werd uitgevoerd en zijn naam dankt aan Bisschop Ambrosius (Trier 339? - Milaan 4 april 397), die niet zoals velen denken deze liturgie heeft 'uitgevonden', maar als eerste heeft opgeschreven. In de Middeleeuwen waren de steden in Italië redelijk geïsoleerd, doordat de afstanden groot waren en het vervoer nog niet zo goed was als heden ten dage. Milaan was een handelsstad en had door zijn haven contacten met het Verre Oosten, deze invloeden zijn terug te vinden in het Ambrosiaans, waardoor het op meerdere plaatsen van de Romeinse liturgie afwijkt. Zo bevatten de missen geen Kyrie (in de Romeinse rite het eerste deel) en Agnus Dei (in de Romeinse rite het laatste deel). Tevens zijn er enige afwijkingen in de handelingen tijdens de mis. Deze afwijkingen moeten wel in de goede proporties gezien worden. Het bovenstaande klinkt als grote afwijkingen, maar het blijft natuurlijk wel een grote verwantschap houden met het Grego- riaans zoals men dat nu kent.
Mede hierdoor is de muziek ook anders. Tijdens het lustrumconcert van het USGK zongen men voor de pauze het meer bekende Gregoriaans, na de pauze delen van de CD waardoor het verschil in muziek zeer goed te horen was. Het Ambrosiaans kan ten opzichte van het Gregoriaans 'barokkig' worden genoemd, er zitten veel meer en meer uitbundige versierde lettergrepen in. Een voorbeeld hiervan is het woord 'pacem' in de psalmellus: 'Benedictus'(op de CD nummer 7) dat over 5 systemen gezet is (dus 5 notenbalken vol voor een woord).
De Ambrosiaanse gezangen zijn pas in de jaren dertig van deze eeuw breed toegankelijk geworden, dankzij het werk van Dom Suñol (1897- 1946) een monnik van Solemnes, die zich de laatste 15 jaar van zijn leven uitsluitend met het Ambrosiaans heeft bezig gehouden. Zo verzorgde hij de uitgave van het Antiphonale Missarum (1935) dat de gezangen voor de mis bevat, waaruit het USGK zingt. Voor de overige liturgie is gebruik gemaakt van het Ambrosiaanse Missaal (1976). Zo is het mogelijk dat het USGK geschiedenis maakt in de wereld van het Gregoriaans; voor het eerst een integrale mis van het Ambrosi- aans. Een beter cadeau kon het USGK zichzelf niet geven. Het beves- tigt een van de doelstellingen van het USGK: het Gregoriaans (en Ambrosiaans) te bewaren als liturgische muziek en als cultuurgoed van unieke waarde.
De prachtige CD is een juweeltje en voor iedereen die het Gregoriaans (Ambrosiaans) en oude muziek een warm hart toedragen een 'must'. Het Gregoriaans is toch de oorsprong van alle muziek. Dat het Gregoriaans populair aan het worden is bewijst een Benedic- tijnen Orde in Spanje die al weken op nummer 1. in de Spaanse hit- lijsten staat, met een dubbel CD vol met Gregoriaanse gezangen. Een mogelijke reden voor deze populariteit is volgens het Utrechts Nieuwsblad dat het zeer rustgevende muziek is, die door jongeren o.a.gekocht wordt bij te studeren.
SASKIA ROLSMA