Terug naar overzicht
Francis Poulenc (1899-1963) is een van die Franse componisten, die ogenschijnlijk niet zo diep groeven in hun muziek. Maar Poulenc was alles behalve oppervlakkig en dacht wel degelijk na. Desondanks was hij echter in staat luchtig en toegankelijk te schrijven. Net als bij met name Satie speelt humor een rol in zijn werk. Zo schreef hij in 1924 voor het befaamde Ballets Russes van Diaghilev Les Biches. Poulenc werd in Parijs en ver daarbuiten op slag beroemd door deze wat wufte, sensuele muziek met echo's uit het verleden (Wagner!). Maar wie wil kan er ook onschuldig divertisement in horen. Overigens zal het niet toevallig zijn dat de titel behalve 'de hindes' ook 'de schatjes' betekent. Zoals met zoveel muziek van deze componist straalt de levenslust er vanaf, is er knap en doeltreffend geïnstrumenteerd: plezierig om naar te luisteren dus, mede doordat hij tonaal bleef schrijven. En toch, misschien vanwege die vermeende oppervlakkigheid hoor je Poulenc veel te weinig in de concertzalen en is de aandacht op CD voor zijn oeuvre merkwaardigerwijs geconcentreerd op liederen, enkele kamermuziekwerken en muziek voor piano.
Van Les Biches is slechts een handvol opnames verkrijgbaar. En het is al vaker gebleken, dan zijn het juist de kleine maatschappijen die in dit opzicht risico's durven te nemen. Zo brengt Emergo nu een CD uit, die geheel is gewijd aan Poulenc. Ook Les Biches wordt daarop gespeeld door het Brabants Conservatorium Orkest. Dit orkest is in feite een, overigens allerminst overbodige, luxe waardoor studenten middels talrijke concerten ook in de praktijk ervaring als orkestmusici op kunnen doen. Jac van Steen leidt het orkest dat voorafgaand aan de opnames voor deze CD als onderdeel van alweer het tweede seizoen RABO gezinsconcerten een uitvoering gaf van het identieke programma.
Er wordt speels gemusiceerd met de allure van een professioneel orkest. Slechts een enkele keer verraadt een minder homogene klank bij de violen dat het hier nog om semi-professionals gaat. Verder klinkt Les Biches feestelijk en sonoor, zit er flink wat spanning in. Het sfeervolle tweede deel met schitterende melancholieke hobo- en klarinetsoli ademt en is luchtig zonder zweverig te worden. Van Steen en zijn orkest zijn duidelijk niet bang voor extremen, al zou de Rag, het begin van het derde deel, zelfs nog meer kunnen hebben in dat opzicht. Ook belangrijk voor deze muziek lijkt me: het geheel is beweeglijk en danst.
Babar
Tijdens de bezetting bleef Poulenc in Frankrijk en werkte onder
anderen aan l'Histoire de Babar, naar het verhaal van Jean de Brunhoff
over het jonge olifantje Babar dat onder de mensen opgroeit en later naar
het oerwoud terugkeert waar hij tot koning gekozen wordt. Jean Francaix
maakte meteen in 1945 de orkestratie van de oorspronkelijk pianopartij.
Edwin Rutten is de verteller van de tekst waarvan de vertaler niet vermeld
staat. Dat maakt de bijna cynische, droge humor ervan overigens niet minder.
In elk geval is het jammer dat er gekozen is voor het apart opnemen van
orkest en verteller. Rutten wordt duidelijk omgeven door een studio-akoestiek
en het orkest speelde in de ruim bemeten zaal van het Muziekcentrum Frits
Philips in Eindhoven. Zeker doordat tekst en muziek vrijwel steeds afwisselend
klinken ontbreekt de eenheid en betrokkenheid. Qua balans zou ik zelf de
verteller ook iets minder luid hebben gezet. Hoe dan ook, Rutten maakt
er iets moois van evenals het orkest, dat soms in maar een paar maten een
bepaalde sfeer moet scheppen bij wijze van commentaar op of uitbeelding
van de voorafgaande tekst.
Ik heb het nog niet op kinderen uitgeprobeerd en twijfel eerlijk gezegd ook een beetje over de minimum leeftijd. Binnen een half uur vallen er namelijk maar liefst twee dode olifanten. Aan het begin wordt Babar's moeder doodgeschoten, waardoor de wees Babar naar de stad trekt. En tegen het eind overlijdt de olifantenkoning, waarna Babar dus tot zijn opvolger wordt gekozen. Hoewel Prokofjev's Peter en de wolf voor verteller en orkest hele volksstammen, waaronder Prinses Irene, David Bowie, Sting en Sir John Gielgud, heeft verleid zich bij een symfonieorkest te voegen, heeft Babar kennelijk niet die aantrekkingskracht. Ik vond slechts een opname en wel met de oorspronkelijke versie voor piano en verteller. Opnieuw hoera dus voor die initiatief van Emergo en het Brabants Conservatoriumorkest.
The Sting
Het wordt eentonig, maar ook van het zo aardige pianoconcert uit
1949 is maar een beperkt aantal opnamen beschikbaar. Deze muziek is mij
heel dierbaar, niet in de laatste plaats omdat ik er eens een grap mee
uithaalde. In het kader van een lezing over filmmuziek heb ik namelijk
aan het begin van de film The Sting in plaats van de eigenlijke Entertainer
van Scott Joplin het begin van het eerste deel, Allegretto, van dit pianoconcert
laten horen. En dat paste wonderbaarlijk goed, al werd het natuurlijk wel
een totaal andere film...
Hoe dan ook, dit pianoconcert wordt hier gespeeld door Carlos Moerdijk die er een briljante vertolking van geeft. Na heel wat jaren geleefd te hebben met de interpretatie van Jean-Philippe Collard en het Rotterdams Philharmonisch Orkest onder James Conlon (op Erato) was het even wennen, omdat de tempi daar net anders liggen. De eerste twee delen nemen daarop iets meer tijd om vervolgens in het slotdeel een fractie sneller en daardoor virtuozer te gaan. Ondanks de grote detaillering van Moerdijk blijkt Collard nog wat verder te gaan, met name waar het de contrasten tussen rond en puntig betreft. Moerdijk's vertolking is echter sprankelend genoeg om zonder reserves te overtuigen. Tussen orkest en solist is er duidelijk sprake van teamwerk, de balans is zo dat de piano soms echt als een orkestinstrument klinkt. Ook hier weer sfeer, spanning en de nodige speelsheid, hoewel in dat laatste deel inderdaad een wat hoger tempo het geheel nog lichter had kunnen maken.
De opnamekwaliteit van deze productie is uitstekend, hoewel de kennelijk tijdens de opname lege zaal een wat royale indruk geeft. Het begeleidende boekje bevat bij wijze van welkome uitzondering uitsluitend Nederlandse tekst. Auteur Jan de Kruiff komt met uitgebreide en ter zake doende informatie, maar maakt het toch wel een beetje bont met de opmerking over het pianoconcert. Het luisteren daarnaar zou zijn 'als het voeren van een luchtig gesprek met een beeldschone jonge vrouw met de hersens van een krekel. Kostelijk voor wie daarvoor in de stemming is.'... Commentaar lijkt me hier overbodig. Dat neemt niet weg dat deze Poulenc-CD zonder meer als een aanwinst op de markt gezien mag worden.
PRISKA FRANK