Terug naar overzicht
Er kwam een moment in de geschiedenis (nl. het midden van de 19de eeuw) dat men in verschillende landen vond dat de muziek afkomstig uit het Duitse taalgebied niet meer paste bij de eigen volksaard. In bijvoorbeeld Rusland, Spanje en Noorwegen waren componisten al eeuwen lang per definitie buitenlanders. Met de opkomst van gevoelens van nationale eigenwaarde en misschien ook wel met het steeds Duitser worden van de Duitse muziek, moest aan deze dominantie maar eens een einde komen. Componisten zoals Glinka, De Falla en Grieg legden zich daarom toe op het ontwikkelen van een nationale stijl. Men stortte zich meestal op volksliederen en -dansen, en ontleende thema's voor libretto's e.d. aan de nationale legenden en literatuur. Dit leverde muziek op die nieuwe kleuren toevoegde aan het spectrum van de Westeuropese kunstmuziek.
In het algemeen kan de kijk van een Buitenstaander bijzonder verfrissend werken. Dat geldt beslist ook voor de muziek van Grieg. Na een traditionele scholing in Leipzig en Kopenhagen distantieert hij zich van de Duitse Romantische muziek en ontwikkelt een eigen stijl. De muzikale vormen en de instrumenten blijven 'klassiek', maar op subtiele wijze brengt hij elementen binnen die afkomstig zijn uit de Noorse volksmuziek, waardoor zijn muziek iets fris, sereens en oorspronkelijks krijgt. Zijn muziek maakt hem reeds tijdens zijn leven wereldberoemd. Met name zijn pianoconcert, de orkestsuites naar Peer Gynt, en de in menig huiskamer gespeelde Lyrische stukken voor piano genoten grote populariteit.
Gefeliciteerd
Het is 150 jaar geleden dat Grieg geboren werd in het Noorse havenstadje
Bergen. Dit is voor een aantal labels reden een groot aantal heruitgaven
en premières op de markt te brengen. Deutsche Grammophon viert de
150ste geboortedag met de 'Grieg Anniversary Edition'. De editie gaat van
start met een serie van zeven nieuwe CD's die in de komende maanden uitgebracht
zullen worden.
Opgenomen zijn een selectie uit zijn werken voor koor, zijn liederen, sonates voor viool en piano, het pianoconcert en een keuze uit de Lyric Pieces. De reeks wordt in het najaar afgesloten met een heruitgave van Grieg's complete orkestmuziek. DG schakelt voor zo'n project natuurlijk grote namen in, zoals de kampioen van de Scandinavische muziek, Neeme Jär en het Gothenburg Symphony Orchestra. Voorts verlenen hun medewerking Anne Sofie von Otter, Andrei Gavrilov en het duo Augustin Dumay en Maria Joao Pires (zie MUZE370.HTM). Al eerder zijn uitgebracht de Symfonische Dansen, uiteraard Peer Gynt en de uit een bibliotheek in Bergen opgediepte Symfonie in C mineur (waar Grieg toch in niet mis te verstaan Noors op had geschreven "Mag nooit worden uitgevoerd").
In de Anniversary Edition is onlangs een CD verschenen met voornamelijk orkestliederen op teksten van de Noorse dichters (o.a. van Henrik Ibsen en Bjornstjerne Bjornson). Een toepasselijke opening is de CD-première van 'De eerste ontmoeting', waarvan de eerste regels (in Engelse vertaling) luiden "The sweetness of first meeting, it is like a song in the forest...". Het is alsof de lang aangehouden tonen van het strijkorkest met hun zware donkere tonen en contrasterende hoge, lichte tonen een schildering geven van een bos, waardoor de kristalheldere stem van de sopraan (Barbara Bonney) klinkt. De muziek is troostend en rustgevend, en tegelijk op een ongrijpbare manier melancholiek; beslist anders dan de melancholie die we uit Wenen of Duitsland kennen.
Bergiot
De direct herkenbare 'arcadische' haast 'landschappelijke' stijl zet de
toon voor het vervolg: zes orkestliederen die tezamen werden gepubliceerd.
De eerste twee zijn uit Peer Gynt. De zes liederen voor orkest worden ook
fraai uitgevoerd door de sopraan Solveig Kringelborn, Royal Stockholm Philharmonic
Orchestra onder leiding van Rozhdestvensky (Chandos, CHAN9113) maar dan
in combinatie met de Suite Sigurd Jorsalfar en een niet geheel bevredigende
uitvoering van de Symfonische Dansen.
Na de zes (gebundelde) orkestliederen volgt 'De gevangene uit de bergen', een aangrijpend maar toch sprookjesachtig werk voor bariton, twee hoorns en strijkorkest. De tekst handelt over een man die tijdens een wandeling door de bergen verliefd werd op de dochter van een trol, en vervolgens na een angstaanjagende achtervolging door de trol betoverd werd. De betovering bestaat hieruit dat hij zijn weg naar huis, en zijn gewone leven nooit meer terug zal vinden. Het lied is als een parel: hard, mooi afgerond en met een zachte glans.
'Voor een zuidelijk klooster' bestaat uit twee delen: eerst een gezongen dialoog voor sopraan en mezzo-sopraan, begeleid door orkest; het tweede deel is voor een vrouwenkoor. Het verhaal gaat als volgt: een onfortuinlijke vrouw klopt aan de deur van een klooster in een zuidelijk land en wordt uitgehoord door een non. Het blijkt dat zij haar geliefde haar vader heeft zien vermoorden. Wat haar echter het meeste kwelt is dat ze nog steeds van haar minnaar houdt. De nonnen (het koor) nemen haar vol mededogen op in hun klooster. De dialoog roept een grote onrust op, o.a. door de kort op elkaar volgende herhalingen (zoals het 'doe open, doe open,' van de vrouw), een onrust die langzaam toeneemt tot het moment dat de volle omvang van haar tragedie duidelijk is geworden, om vervolgens opgelost te wordt in het koorgedeelte.
De CD wordt afgesloten met 'Bergiot', genoemd naar een belangrijke figuur uit de Noorse legenden. De tekst is wederom een episch gedicht van Bjornson en gaat over Bergiot's wanhoop nadat koning Harald haar echtgenoot en haar zoon heeft vermoord. Het verhaal wordt gedeclameerd door een voordrachtskunstenares, Rut Tellefsen, en wordt geïllustreerd met korte orkestrale intermezzo's. De dramatiek van het verhaal stelt de verteller in de gelegenheid al haar kunnen tentoon te stellen.
Deze DG CD biedt schitterende muziek in een uitstekende uitvoering. 'Bergiot' is wat mij betreft niet meer dan een interessant curiosum waar ik echt niet iedere keer weer naar wil luisteren. Het werk duurt maar liefst 17 minuten. Dat is veel op een toch al niet overmatig gevulde CD (60'52).
JèMELJAN HAKEMULDER