Terug
naar overzicht
Gezien in het licht van de talloze gewapende conflicten in de wereld op dit moment is de grote omwenteling op de vaderlandse radio de afgelopen weken wel op een heel onkiese manier onder de aandacht van radio - en televisiepubliek gebracht. Per 4 oktober 1992 is er namelijk sprake van een zogenaamde horizontale programmering op de zenders Radio 1 tot en met 5. Hoorden we in de spot de dreigende pulstonen van doelzoekend geschut van een onderzeeër, helaas zijn de na de knal - 'de nieuwe Nederlandse radio gaat de lucht in', hoe kómen ze erop - in beeld rondvliegende brokstukken representatief voor meer dan alleen de ontstane chaos in Hilversum. Het is sowieso altijd al een vervelende gewoonte van de omroepen geweest om na een eindeloos zomerreces vol ongevraagde herhalingen de programmering eens fors door elkaar te husselen. Men schijnt er een sadistisch genoegen in te scheppen favoriete programma's naar obscure tijden te verschuiven, in te korten, of het liefst gewoon af te schaffen.
Dit jaar is het allemaal nog een tikkeltje erger, omdat bepaalde items nu ook nog van zènder wisselen - zeg eens eerlijk, wie kan blind Radio 5 vinden? - omdat de omroepen nu geacht worden meer overleg te plegen over de programma-inhoud en zich vooral te houden aan de nieuw-bedachte etiketten van de vijf zenders. Dit om doublures te voorkomen en om enige logica in de verdeling aan te brengen. Zo wordt Radio 1 een informatieve zender, Radio 2 is meer gemengd met lichte muziek, Radio 3 blijft pop, Radio 4 blijft klassiek en Radio 5 is ook informatief, maar met een culturele inslag (tegenover 1 meer actueel).
Ik wil me hier beperken tot de klassieke zender; dit stuk staat tenslotte in de area 'klassiek'. Radio - toen nog Hilversum - 4 is indertijd ontstaan op privé-initiatief van ondermeer violist Theo Olof, die ijverde voor een zender met als voorbeelden de derde programma's van met name Engeland en Duitsland: dat zijn in feite culturele zenders met een gevarieerde invulling. Aanvankelijk moesten we blij zijn met uitzendtijden tussen 8 en 18 uur, wat dus voor de gemiddelde werkende Nederlandse klassiekliefhebber volstrekt onbevredigend was.
Inmiddels is Radio 4 van 7 tot 24 in de lucht (ook op zondag wordt er sinds 4 oktober niet meer uitgeslapen) en werd door sommige luisteraars verfoeid omdat er teveel 'ge-ouwehoerd' zou worden en te weinig muziek gedraaid. Het streven was indertijd om 80% muziek en 20% 'gesproken woord' te brengen. Onlangs constateerde een onderzoekster (zij het op basis van slechts 1 week) dat het muziekaandeel zelfs 82% bedroeg en dat gesproken woord over het algemeen per incident de 2 minuten niet overschreed (heeft ze werkelijk de mis, Praten over Muziek en bijvoorbeeld de literaire programma's meegeteld?), dus die doelstelling werd gehaald. Maar nu men toch ging reorganiseren, is de bezem flink door Radio 4 gehaald en zijn met name de culturele praatprogramma's aangepakt en verbannen naar Radio 5, die nu tenslotte 'cultureel informatief' heet te zijn. Eindelijk, eindelijk zijn we dan verlost van de eucharistieviering van de KRO om 10 uur op zondag: nu ook Radio 5. Alleen, nu staat daar om 10.10 uur een kerkdienst van de IKON en om 11.02 uur ... jawel, die eucharistieviering van de KRO. Hoezo, geen doublures? (De altijd al door de ZVK uitgezonden kerkdienst om 17 uur is uiteraard gehandhaafd...) Een cultureel praatprogramma als Schuim en As (NCRV) verhuisde inderdaad van 4 (dinsdag, 22.30-24 uur) naar 5 (donderdag, 15-17 uur) en kreeg dus zowaar meer ruimte. Daar staat tegenover dat VARA's excellente Zout in de pap in het proces is geëlimineerd, evenals Finale (TROS). Hoorspelen horen voortaan thuis op 5, waar op weekdagen nieuw 'Radio Uit' (NOS) met culturele actualiteiten verschijnt. Dat mag ook wel, want het enige programma op Radio 4 dat het afgelopen seizoen al enigszins horizontaal gebracht werd - namelijk op verschillende dagen op hetzelfde tijdstip door verschillende omroepen - , Muziekjournaal, is eveneens een stille dood gestorven. Jazz is overigens de saneringsdans ontsprongen en klinkt nog steeds via 4, zij het op een iets minder storend tijdstip.
De nieuwe indeling van Radio 4 bekijkend kan ik me niet aan de indruk onttrekken dat er toch wat lukraak geschoten is onder de programma's die dienden te verhuizen of verdwijnen. Nog steeds signaleer ik programma's die ruimte bieden voor 'ge-ouwehoer'. Om te beginnen Discotabel, dat inmiddels tien jaar bestaat, maar van de oorspronkelijke twee uur al drie kwartier heeft moeten inleveren. Begrijp me goed, ik betreur dat, want (een enkel panellid uitgezonderd) hier worden zinnige dingen gezegd en het is een van de zeer weinige programma's die volstrekt ongeschikt zijn als muzikaal behang. Maar dan zie ik voortgezet 'Liefde op het eerste gehoor' (NOS), nu gelukkig op een minder cruciaal moment (maandag, 17-18 uur) met 'luisteraars over klassieke muziek'... En de omschrijving van NCRV's Musica Sacra (vrijdag 8-9 uur) is weinig verhullend: 'muzisch en informatief programma'. Euh... had dat niet eigenlijk naar Radio 5 ....?
Hoe het ook zij, aan mij hebben ze alweer niets gevraagd over deze veranderingen. Nu cultuur zo op de tocht staat mogen we de hemel (of misschien toch beter mevrouw d'Ancona) danken voor het feit dat er nog steeds zo'n zender voor minderheden als Radio 4 bestaat. Intussen is het voorlopig dus weer spoorzoeken geblazen met het programmablad in de hand. Om de een of andere reden meende het muziek/dans tijdschrift Entr'acte er goed aan te doen om met ingang van het oktobernummer informatie over Radio 4 (IV?) te verschaffen, maar met 7 A4-tjes voor een hele maand kom je niet ver. Er worden slechts van enkele programma's (en waarom nou precies die?) details gegeven, die overigens nauwelijks uitgebreider zijn dan wat mijn beknopte VARA- gidsje levert.
Wie klassiek Hilversum helemaal de rug toe wil keren kan altijd nog zijn toevlucht nemen tot andere stations op de kabel - wanneer komt er een exploitant op het idee om het alweer jaren uitsluitend FM- uitgezonden Third program van de BBC mee te nemen? Helaas is in veel gevallen de frequentie van de Belgische klassieke zender BRT 3 ingenomen door een opstandig (eveneens Belgisch) popzendertje. Rest ons WDR 3 en de Concert Radio. Deze laatste werkt commercieel, doet niet aan aan- of afkondigingen en programmeert al sinds de oprichting horizontaal: elke dag van de week op hetzelfde tijdstip dezelfde soort muziek. Een eigen programmablad heeft de Concert Radio wel, maar de ontvangst daarvan is voorbehouden aan abonnees van Luister (het tijdschrift met al die CD-besprekingen)... En, ze presteren het daar regelmatig om tussen de blokken muziek stilte uit te zenden. Nou ja, dat bespaart in elk geval een discussie over de programma-inhoud.
PRISKA FRANK