Terug
naar overzicht
Toch blijft het een schitterend gezicht, zo'n "woud" van strijkers. Korte tijd later schrik ik op als ik mijn buurvrouw hoor zeggen dat "die naam haar altijd aan drankpatiënten doet denken". "Die naam" is Nikolai Rimski-Korsakov. De muziek die onder andere door het "woud" wordt gespeeld is afkomstig uit zijn opera Mlada. Donderdag 17 september jongstleden zat ik in de grote zaal van Muziekcentrum Vredenburg in Utrecht, waar het Radio Filharmonisch Orkest, onder leiding van de Rus Valery Gergiev, de Suite uit Mlada uitvoerde. Naast genoemde suite werden het vioolconcert van Alexander Glazoenov en de Tweede Symfonie van Sergei Rachmaninov ten gehore gebracht.
Mlada beschrijft de geschiedenis van Prinses Voislava, die haar vriendin, Prinses Mlada, vermoordt om de liefde van Mlada's verloofde Prins Jaromir voor zichzelf te kunnen winnen. De geest van Mlada -uitgebeeld door een danseres - weet Jaromir in een droom te overtuigen van de gruwelijke daad van Voislava. Jaromir neemt wraak. Morena, de godin van de onderwereld, wiens hulp Voislava had ingeroepen om de geest van Mlada te verdrijven, wreekt de stervende prinses. Een helse storm zaait dood en verderf. In het slotkoor van de opera brengen de geesten van de overledenen hulde aan de in de dood verenigde zielen van de geliefden Jaromir en Mlada. Kortom, er gebeurt nogal wat in dit werk van Rimski-Korsakov.
De uitvoering van de Suite door het Radio Filharmonisch Orkest miste de dramatiek van de gebeurtenissen in de opera. Wellicht doordat ik "slechts" een gedeelte van de compositie te horen kreeg. Of was het orkest nog niet helemaal los ? Hoe het ook zij, het woud van strijkers maakte meer indruk dan de tonen die zij (samen met de andere musici) voortbrachten. De Suite bestaat uit vijf delen. Het eerste deel, een Andante-introductie, klonk russisch-romantisch qua stijl, maar gezien de nationaliteit en de achtergrond van de producent bracht dat geen buitengewone verbazing met zich mee. In het tweede deel, genaamd Redova, waren andere invloeden te horen, Slavische en Oosterse. De Litouwse dans (deel drie) was weer typisch Russisch, gevolgd door een Indische dans en een feestelijk (Optocht) slot. Nee, het kon me nog niet echt boeien en ik raakte nog meer ontnuchterd door mijn buurvrouw met haar opmerking over de drankpatiënt.
Na een korte adempauze het Vioolconcert van Alexander Glazoenov (in a opus 82), uitgevoerd door de violist Viktor Tretjakov (u raadt al waar hij vandaan komt), begeleidt door het Radio Filharmonisch orkest en Gergiev. In dit concert heeft de componist Westeuropese muziekelementen met Russische gecombineerd. De première van het concert vond plaats op 19 februari 1905. Op de middag voor de uitvoering was in Moskou Groothertog Sergei Alexandrovitsj vermoord. Glazoenov was bang dat men de première zou verbieden. Dat gebeurde niet. Ondanks een zware verkoudheid en hoge koorts dirigeerde hij het concert zelf. De "eerste" werd een enorm succes. Tot op de dag van vandaag neemt het concert een belangrijke plaats in het vioolrepetoire in. Het concert bestaat uit vier delen; Moderato, Andante Sostenuto, Tempo I en Allegro. Tretjakov heeft een mooie toon van spelen, merkte ik al snel. Het viel mij op dat hij van blad speelde. Een halve seconde na mijn constatering herinnerde ik mij de uitspraak van Svjatoslav Richter, een begenadigd pianist, die ook van blad speelt. Van blad spelen wordt door sommigen geïnterpreteerd als een gemis aan kunde. Toen een journalist Richter ooit vroeg waarom hij van blad speelt antwoordde Richter; "Omdat ik niet blind ben!" Enfin, terug naar Tretjakov/Glazoenov. Een mooi violist dus. Vooral in de Kadens bleek, dat de Bladlees-theorie definitief uit de hoofden van de muziekrecensenten moet verdwijnen. Die Kadens zit technisch behoorlijk moeilijk in elkaar, maar Viktor speelde met het grootste gemak. Over de begeleiding voor en na de Kadens was ik gematigd positief.
Na de echte pauze Symfonie nr. 2 in e. opus 27, van Sergei Rachmaninov. Zijn eerste symfonie was een mislukking, zo vonden critici en publiek destijds. In de twee jaren die voorafgingen aan de Tweede Symfonie, woonde Rachmaninov afwisselend in Dresden en op zijn Russische landgoed Ivanovka. Hij ontvluchtte daar de politieke en maatschappelijke onrust van Moskou en Sint Petersburg (we schrijven 1906 tot 1908). Maar hij ontvluchtte ook de werken van andere componisten, die hij als pianist en dirigent steeds moest bestuderen, maar die hem in zijn creativiteit als componist belemmerden. In het tijdelijk solitaire bestaan vond hij de rust om te werken aan drie nieuwe werken; de Eerste Pianosonate, de (onvoltooide) opera Monna Vanna en de Tweede Symfonie, die in tegenstelling tot de Eerste wel positief werd beoordeeld. Ja kunst. Wat een ongelooflijk mooi werk. Het deed mij meerdere malen denken aan het Derde Pianoconcert. In het eerste deel (Largo - Allegro moderato) zijn patronen te horen, die tegelijkertijd tegen elkaar in gaan en elkaar aanvullen, moet je horen, in plaats van lezen. Het Allegro-Molto (tweede deel) is doordrenkt met de naam en de stijl van Rachmaninov.
Het orkest was inmiddels tot grote hoogten (boven zichzelf) uitgestegen. De intensiteit is niet na te vertellen. Gergiev maakte zijn naam als Rachmaninov-kenner meer dan waar. Een prachtig Adagio werd gevolgd door het afsluitende Allegro vivace. Nadat de laatste klanken waren weggestorven bleef het acht seconden stil (eigen tijdwaarneming), gevolgd door een zeer warm applaus. Vooral de uitvoering van de Tweede van Rachmaninov zal in mijn geheugen blijven hangen. Voor diegenen die zelf willen constateren of er mooi gemusiceerd is of niet; Veronica Radio zal het concert uitzenden op donderdag 15 oktober aanstaande, via Radio 4 in het programma Het Ochtendconcert.
CARLO NIJVEEN