Terug naar overzicht
*************************************************************************
'Het wordt weer Kerstmis....' is een recensie van de CD Medieval Carols
van de Oxford Camerata o.l.v. Jeremy Summerly. Op het eerste gezicht is
dit een commerciele uitgave van Naxos, de verpakking is namelijk vreselijk
pover, maar als men naar de CD luistert, hoort men een schat aan mooie
liederen. Deze liederen, bijna allemaal carols zijn zo mooi gezongen door
de Camerata dat het geloof in speciale kerst-CD's weer opleeft.
**************************************************************************
Het is weer december en over enkele dagen kerstmis. Voor de platen-industrie weer een commercieel succes, een maand om veel te verkopen. CD's met in de titel kerstmis, in dit geval carols, verkopen blijkbaar bij voorbaat en elk zichzelf respecterend platenlabel brengt minstens een kerst-CD uit. Het platenlabel Naxos heeft zich er dit jaar wel erg makkelijk vanaf gemaakt, twee jaar oude opnames zonder begeleidende teksten. Ze hebben een CD op de markt gebracht in de serie Early Music 'Medieval Carols' gezongen door de Oxford Camerata onder leiding van Jeremy Summery.
Op het eerste gezicht ziet de CD er goed verzorgd uit, maar de achterkant bekijkend krijg ik al een vaag vermoeden. Onder de titel van elk lied staat alleen uit welke eeuw en land deze liederen komen; zo staat er onder het 'Ave Maria' English, 15th Century. sinds wanneer is het Ave Maria een Engels Lied uit de vijftiende eeuw? (Mijn parate kennis zegt dat dit een Gregoriaans gezang is dat al eeuwen daarvoor bestond). Wat moet ik met deze vage informatie, dus dan maar de uitleg in het bijgeleverde boekje lezen. Het boekje bestaat uit drie kantjes tekst(!), waarin alleen een summiere uitleg staat over het Engelse genre carols. Op de achterzijde van dit vouwblaadje staat een korte biografie over de Oxford Camerata en Jeremy Summerly. Dit brengt mij duidelijk niet verder, dan maar (met enige reserve) de CD opzetten! Over de CD is maar één ding te zeggen, hij is mooi, smaakvol en goed gezongen. De Oxford Camerata bestaat uit vier mensen: Rebecca Outram, Deborah Mackay, Philip Cave en Jeremy Summerly. Deze vier stemmen zijn apart, maar ook samen, erg mooi en evenwichtig. Vooral de stem van Jeremy Summerly , die alleen het 'Planctus Guillelmus' en de coupletten van het Spaanse 'Riu riu chiu' zingt, is fantastisch. Deze man swingt!
'Ter lering ende vermaeck'
De carol is een Engels genre dat gezongen werd en nog steeds wordt
in de kerk, maar ook daarbuiten. De teksten zijn vaak religieus, maar er
zijn ook moralistische teksten en teksten voor speciale feesten, waarschijnlijk
hebben die gediend als recreatieve en educatieve liederen voor de adel.
De religieuze teksten zijn voor het hele jaar gecomponeerd, al zijn de
meest bekende carols voor de kersttijd geschreven. Het zijn liedje met
coupletten en één refrein, dat op deze CD steeds door de
hele Camerata gezongen wordt. De coupletten zijn één- of
tweestemmig. De teksten zijn vaak een mengeling van Engels en Latijn. Nummer
vijf en zes op de CD zijn bijvoorbeeld beide in twee talen, hoewel nummer
vijf een Latijnse titel heeft 'Deo gracias Anglia' en nummer zes een Engelse
'Be merry, be merry'. De carol is een eenvoudig genre, zeer metrisch en
vrolijk. Deze vorm is duidelijk in eerste instantie bedoeld om de mensen
te vermaken en daarnaast nog enige religieuze teksten over te brengen.
Waarschijnlijk om de eenvoudige vorm is ook het Spaanse 'Riu riu chiu'
op de CD gezet. Dit lied, waar duidelijke de Moorse invloed in te horen
is (het swingt), heeft op zich weinig met carols te maken de tekst is namelijk
volledig Spaans. Al luisterend kwam ik er achter dat het 'Ave Maria' een
tweestemmige zetting uit de vijftiende eeuw is. In deze zetting is ook
de eenvoudige manier van tweestemmigheid te horen, het is een soort canon.
In de vijftiende eeuw wordt de meerstemmigheid pas goed ontwikkeld en het
is leuk nog zo'n simpel tweestemmig liedje te horen. Maar wie heeft deze
zetting gecomponeerd? Bij het Engelse traditionele 'Gaudete Christus est
natus' (Wees vrolijk, Christus is geboren) worden de coupletten eenstemmig
gezongen, begeleid door een tamboerijn. Dit is een manier van uitvoeren, waarvan bekend is dat het veel in de Middeleeuwen en Renaissance
gebezigd is, en het klinkt vrolijk. Als men niet blij is als men na dit
lied luistert, wordt men dat wel. Bij drie liedjes staat een componist/dichter;
zo is 'O viriddissima virga' door de elfde eeuwse mystica Hildegard von
Bingen gedicht, 'Planctus David' door (de mij onbekende) dichter Peter
Abelard geschreven en het 'Planctus Guillelmus' door een anonieme Franse
dichter gemaakt. Waarom bij de andere twaalf liedjes geen componist/dichter staat genoemd, is een raadsel. Het is toch weinig moeite om de componist
over te nemen van het titelblad van de transcripties. Zelfs als alles door
de heer Anoniem is geschreven zou dat het vermelden waard zijn.. Concluderend
kan ik zeggen, dat ondanks de vreselijk povere uitvoering van het tekstboekje,
de CD een juweeltje is. Deze CD bevat een dik uur mooie muziek, dat door
de goede opeenvolging van de nummers nooit saai wordt. Deze parel geeft
een goede indruk van de manier waarop, vooral de Engelsen, religieuze teksten
toegankelijk maakten voor iedereen, zonder enige concessie te doen aan
de originele Latijnse teksten. Het is bijna gênant dat deze CD in
zo'n verpakking zit.
SASKIA ROLSMA