In zijn boek 'Op zoek naar de bronnen van onze beschaving' citeert de auteur en historicus Michael Wood, in het hoofdstuk over Egypte enkele versregels van Kavafis, waarbij hij de schrijver introduceert als een 'Egyptische dichter'. Letterlijk is daar niets tegen in te brengen, maar Kavafis was en voelde zich in de eerste plaats Griek, desnoods Alexandrijn, maar zeker geen Egyptenaar.

Over zijn leven is weinig bekend en zijn biografie in enkele woorden verteld.

Kavafis werd als kind van Griekse ouders, afkomstig uit Konstantinopel, geboren in 1863 in Alexandrië (tot vandaag een Griekse enclave) waar hij ook het grootste deel van zijn leven woonde en werkte.

Twee jaar na de dood van zijn vader verhuist het gezin in 1872 naar Engeland om na een verblijf van vijf jaar naar Alexandrië terug te keren.

Vanwege ongeregeldheden in Egypte vlucht het gezin in 1882 naar Konstantinopel, om na drie jaar opnieuw naar Alexandrië terug te gaan.

In de jaren die volgen maakt Kavafis reizen naar Parijs, Londen en in 1901 zijn eerste reis naar Griekenland, in latere jaren gevolgd door nog enkele bezoeken.

Op de dag van zijn zeventigste verjaardag, in 1933 sterft Kavafis in Alexandrië, waar hij nog dezelfde dag wordt begraven in de familietombe op de begraafplaats van de Griekse Gemeenschap te Alexandrië.

Kavafis' poëzie

De roem kwam voor Kavafis pas na zijn dood, dus postuum. Deels is dat toe te schrijven aan zijn eigen handelswijze. Hij was uiterst terughoudend met de publicatie van zijn gedichten, liet af en toe een enkel gedicht afdrukken in een literair tijdschrift, gaf in eigen beheer enkele bundels met een stuk of twintig gedichten uit en het merendeel van zijn poëzie schonk hij op losse bladen aan zijn beste vrienden.

Na zijn dood groeide de belangstelling voor zijn gedichten snel en vandaag is zijn poëzie in bijna alle Europese talen vertaald, soms in meerdere versies. Nederland kent twee versies van het belangrijkste werk: al in een vroeg stadium de vertaling van G.H. Blanken en sinds 1984 de alom geprezen vertaling van Hans Warren en Mario Molegraaf.

De poëzie van Kavafis laat zich grofweg in twee categorieën onderscheiden: de gedichten met historische referenties, met name aan het antieke Griekenland, het oude Rome en de Byzantijnse tijd; daarnaast de contemporaine gedichten, die beschrijvingen geven van Kavafis' dagelijkse omgeving en zijn ervaringen. In deze laatste groep hebben verscheidene gedichten een homoseksuele thematiek. De beide categorieën zijn overigens niet streng te scheiden, omdat elke verwijzing naar de oudheid een betekenis heeft voor Kavafis' eigen tijd en omgekeerd, veel contemporaine poëzie bevat verwijzingen naar de periode van de klassieken.

Het verzamelde proza

Het begrip 'verzameld' in de titel is een beetje misleidend. In deze kleine, mooi uitgegeven verzamelbundel is uitsluitend het scheppend proza van Kavafis opgenomen. Voor vertalingen van (fragmenten uit) zijn dagboekjes en de brieven die van hem bekend zijn (beide overigens zeer bescheiden van omvang) moet men te rade gaan bij andere uitgaven, waarin beschouwingen over Kavafis zijn opgenomen.

Kavafis-adepten zullen, wellicht met uitzondering van het eerste verhaal 'Een nacht in Kalinderi', een sfeervolle landschapbeschrijving van de streek rond het dorp Neochorion vlak bij Konstantinopel, niets nieuws aantreffen.

Zowel het spookverhaal 'Op klaarlichte dag' (geschreven in de beste traditie van wat er op dat terrein in Kavafis' dagen werd gepubliceerd) als de drie prozagedichten 'Het regiment van het genot', 'Kledingstukken' en 'De gedachten van een oude kunstenaar' werden eerder opgenomen in een Maatstaf-themanummer over de dichter. Overigens namen Hans Warren en Mario Molegraaf 'De gedachten van een oude kunstenaar' eveneens op in hun bundel over leven en werk van Konstantinos Kavafis.

Toch is 'Verzameld proza' geen overbodig boekje, omdat het de her en der verspreide stukken bij elkaar zet en niet in de laatste plaats omdat Warren en Molegraaf (de bezorgers van dit werkje) in praktisch elk stuk een aantal herzieningen en wijzigingen in de eerdere vertalingen hebben aangebracht

'De gedachten van een oude kunstenaar' lijkt hier en daar zelfs volledig gereviseerd. Over het geheel genomen loopt het proza in deze uitgave soepeler, geheel in overeenstemming met de gestroomlijnde gedichten van Konstantinos Kavafis, zeker in de eerder genoemde vertaling van Molegraaf en Warren.

Kavafis-liefhebbers moeten zich het 'Verzameld proza' om twee redenen zeker niet laten ontgaan: omdat ze op sommige gedichten een nieuw licht werpen en omdat zij een bijdrage leveren aan die onontbeerlijke bedding waarbinnen Kavafis' poëzie stroomt.

Te hopen valt dat er nog eens een goede Nederlandstalige biografie over de dichter komt: desnoods een vertaling van Robert Liddells 'Cavafy, a critical biography' uit 1974, maar bij voorkeur geschreven door de Nederlandse Kavafis-kenners bij uitstek: Hans Warren en Mario Molegraaf.

HARRY FLEURKE

* K.P. Kavafis: 'Gedichten' in de vertaling van Hans Warren en Mario Molegraaf (1984);
* Maatstaf nummer 7/8, Kavafis-nummer onder redactie van Hans Warren en Mario Molegraaf (1984)
* 'Ik ging naar de geheime kamers', over de dichter K.P. Kavafis, geschreven door Hans Warren en Mario Molegraaf

'Verzameld proza'
K.P. Kavafis in de vertaling van Hans Warren en Mario Molegraaf
Uitg. Bert Bakker - Amsterdam
ISBN 90 351 1313 6
f. 14,90

St. NoPapers