'DE BAL BLEEF ROLLEN...'. Voetbal in Oorlogstijd.

Tijdelijke expositie van 18 juli t/m 1 december 2002

Abe Lenstra, Faas Wilkes, Karel Lotsy, Han Hollander... Voor echte voetbal- liefhebbers zijn deze namen niet onbekend. Zij kunnen niet alleen hun hart, maar ook hun kennis ophalen in het Nationaal Bevrijdingsmuseum 1944-945, dat vanaf 18 juli tot 1 december 2002 een expositie laat zien over Voetbal in Oorlogstijd.

Voetbal was in de oorlogsjaren populairder dan ooit. Tussen 1940 en 1945 ver- dubbelde het bezoek aan voetbalwedstrijden in Nederland. Het vormde een van de weinige momenten van ontspanning en was een belangrijke uitlaatklep. Weliswaar speelde Oranje in de oorlogsjaren geen interlands, de Nederlandse voetbal- competitie ging tot 1944 gewoon door. Dit had alles te maken met de houding van de bezetter ten opzichte van sport: 'Wer Sport treibt, sündigt nicht' ('degene die sport, zondigt niet'), aldus Seyss-Inquart.

De voetbalwereld kan als spiegel worden gezien van de Nederlandse samenleving tijdens de bezetting. Joodse spelers werden vrijwel zonder uitzondering ge-royeerd door hun clubs. Zij doken onder of kwamen in een concentratiekamp terecht. Vanaf 1943 haalde ook de 'Arbeitseinsatz' veel mannen weg uit het voetbal. Sommige voetballers, die in Duitsland tewerkgesteld werden, speelden daar in de 'Nederlandse Combinatie Groot Berlijn' of kwamen uit voor een Duitse club. Voor dit laatste werden zij na de bevrijding door een zuiveringscommissie bestraft.

Het bezoeken van een wedstrijd in Nederland was niet zonder risico. Soms moest een stadion worden ontruimd wegens een luchtalarm. Bovendien werden in de stadions (vol jongemannen) vaak razzia's gehouden. Onderduikers die voor een wedstrijd tijdelijk hun onderduikadres verlieten, liepen hier groot gevaar en konden soms ternauwernood ontsnappen. De bal bleef echter rollen. Zelfs in concentratiekampen werd door gevangenen als afleiding gevoetbald. Het fascisme gebruikte voetbalwedstrijden vaak als propagandamiddel.

Het Bevrijdingsmuseum heeft voor de expositie uniek materiaal in bruikleen weten te krijgen, o.a. van verschillende voetbalclubs (landelijk en regionaal), de KNVB en (familie van) oud-spelers. Naast diverse foto's en bijzondere film- en geluidsfragmenten toont de expositie shirts van spelers, bijvoorbeeld het oranjeshirt van Leen Vente, de voetbalschoenen van Faas Wilkes, 'Abe Lenstra'-veters, houten scheenbeschermers, schoennoppen, gedenkboeken en nog veel meer. Ook de spade is te zien waarmee de Goffert in Nijmegen gegraven is tijdens het werkverschaffingsproject in de jaren ’30. De tentoonstelling werpt een licht op de soms ingrijpende gevolgen van de bezetting voor clubs en spelers, en toont de invloed van sport op burgers in oorlogstijd.

Nationaal Bevrijdingsmuseum 1944-1945

Wylerbaan 4

Groesbeek

Tel: 024-3974404; Internet: www.bevrijdingsmuseum.nl

Openingstijden: Ma tm. Za: 10.00-17.00 uur; Zo: 12.00-17.00 uur.