Dit voorjaar reizend door 4 staten in de VS heb ik vooral voedsel en dranken genuttigd vanaf papieren en plastic borden en bekers en met plastic bestek. Tafels in horeca gelegenheden worden gesprayd en met wegwerpdoekjes afgeveegd. Het werd al bijna gewoon, maar als we op onze eerste ochtend in Navajo gebied ons ontbijt nuttigen in een wegrestaurant, ervaar ik weer hoe prettig echt serviesgoed is. Eten van aardewerk borden, echte filterkoffie die je wordt ingeschonken in echte kopjes, normaal bestek, het is een verademing.
Een jongen loopt door het restaurant met een karretje om de tafels te ruimen en te dekken. Op het karretje een emmertje met sop. Hij maakt de tafels schoon met een zorgvuldig uitgewrongen doekje en volle aandacht.
Bij alle natuurgebieden die we gezien hebben staan borden met uitgebreide milieuvoorschriften. Maar deze indianen in deze ‘Blue coffeepot’ in Kayenta (AZ) laten zien hoe eenvoudig het is om milieubewust bezig te zijn. Leuke bijkomstigheid: de prijzen hier zijn ook de laagste die ik tot nu toe op mijn reis heb meegemaakt. Zouden ze daarom zo bezig zijn of staan de Indianen van nu nog steeds dicht bij de natuur?

We trekken met de auto door de staten Colorado, Utah en Arizona en doorkruisen daarbij heel wat Indiaans grondgebied. Prachtig land, met zeer afwisselend landschap met natuurlijk ook veel prachtige rode zandrotsen waar het land om bekend staat. Ze hebben bijna allemaal namen, als je ze leest op de kaart, kun je je vaak al voorstellen hoe de rots er uit zal zien; zoals Mexican Hat, Comb Ridge, Twin Rocks. Op veel plaatsen ook een 'hole in the rock'.
Behalve het beginpunt waar we de auto ophalen en het eindpunt waar we de auto terugbrengen, hebben we nauwelijks reisdoelen. Naarmate onze reis vordert krijgen we steeds meer het gevoel dat het land van dag tot dag onze route bepaalt.
We zijn van Kayenta op weg naar Page bij Lake Powell als allerlei toevalligheden waardoor we ook heel vroeg op pad waren gegaan, er voor zorgen dat we in de Chapter in Bodaway-Gap terecht komen. Precies op die ene zaterdagochtend in de maand dat daar een markt wordt gehouden.

Er zijn meer dan honderd Chapters in het 75.000 km2 grote Navajo reservaat, het grootste Indianenreservaat in de VS. Chapters zijn kleine kantoortjes die samen het zelfbestuur van de Indianen vormen. Maar het zijn ook ontmoetingsplekken.
Elke week wordt er in het zaaltje van de Chapter in Bodaway bingo gespeeld. En 1 x per 4 weken is er behalve de bingo ook een marktje waar Indianen uit de hele regio komen om hun eigen creatieve producten te ruilen en te verkopen. We zien vooral aardewerk met ingebakken paardenharen en sieraden. Typisch toeristische producten, maar de ochtend van de markt zijn wij de enige toeristen en wij kopen alleen maar iets te eten en te drinken bij de enige uitbater van voedsel.
Eten en drinken kost een habbekrats en is dan ook vooral bedoeld voor het 'eigen volk'.
Ook de bus van de Gezondheidszorg is aanwezig bij de wekelijkse samenkomsten.
Ik maak slechts éen foto, als ik er nog een zou maken zou ik me generen. We zijn mensen onder mensen, we zijn niet bezig met 'poppetjes kijken'.
Diné (Dinéh, Dineh) noemen de Navajo's zichzelf. Het betekent mensen.

Middenin Dinetah (Dinétah), het Four Corners Reservaat in de woestijnige gebieden van Arizona, Utah, New Mexico en een klein stukje Colorado, ook wel Navajo Nation genoemd, ligt het gebied van de Hopi Indianen.
Voor we daar heen gaan, overnachten we in Tuba City.
Een beetje sjofel stadje, waar aan de rand dezelfde bedrijven, hotels enz. te vinden zijn als bij de meeste plaatsen van die omvang in Amerika.
Er werken vrijwel geen Indianen. We besluiten te overnachten in het Diné motel, maar omdat er niemand aanwezig is tot 4 uur, gebruiken we een late lunch in de nabij gelegen Drive in waar helemaal geen Indianen blijken te werken.
Het motel is sober maar comfortabel, en verschilt eigenlijk alleen in de slechts op beperkte tijden aanwezige Diné medewerkers van alle andere motels die we op onze reis aandoen. Opvallend is dat de grond om het motel vrijwel onbewerkt is en vooral bestaat uit aangestampte grond waar allerlei onkruid welig tiert.

De Hopi's zijn meer dan de Navajo's met hun eigen cultuur en oude rituelen bezig gebleven en staan daar ook om bekend.
Zodanig dat als we arriveren bij een kleine nederzetting op de 'Second Mesa' (=tafelberg), een jonge Hopi ons verwelkomt met: “We hebben geen rituelen vandaag.” Maar daar komen we niet voor.
Hij is daar hevig verbaasd over en blijft als een goede gastheer bij ons als we in de kleine winkel een drankje en wat voedsel kopen. Ook hier weer lekkere filterkoffie i.p.v. automatenkoffie die in de rest van Amerika heel gebruikelijk schijnt te zijn, De automaten zijn niet zelden van Douwe Egberts.
Ondertussen stelt hij ons beleefd voorzichtig vragen. Hij wil graag met ons praten.
Onder het genot van een kopje koffie in de zon op het smalle bordes voor de winkel praten we over de dagelijkse gang van zaken in zijn en ons leven.
Als ik informeer naar het einde van Bennett Freeze, zie ik hem een beetje verstarren.
Voorzichtig vraag ik door.
“We willen graag geloven dat het nu beter wordt, maar dat moet dan wel van de jeugd komen,”zegt hij uiteindelijk aarzelend. Hij durft het nauwelijks te zeggen, maar hij suggereert dat veel van hun ouderen lethargisch zijn geworden, al dan niet door drankgebruik. “Maar vooral omdat ze zoveel jaren ontmoedigd zijn omdat er niets mocht”, haast hij zich dan te zeggen.

De Bennett Freeze is de aanduiding voor een wet die in 1966 werd ingesteld door Robert Bennett, de toenmalige ´commissionair of Indian Affairs´. Met die wet poogde hij een einde te maken aan een dispuut dat al sedert 1934 bestond over land eigendomsrechten tussen Hopi en Navajo stammen.
Kortweg komt de wet er op neer dat er met zo´n 1,5 miljoen acres alleen iets gedaan mag worden als de stammen het over de bestemming daarvan onderling eens zijn.
In al die jaren bleef dat maar niet lukken, waardoor de wet een soort verlammende werking heeft gehad. Wat zou je je druk maken als je plannetjes bij voorbaat gedoemd zijn te mislukken omdat de stammen het toch nooit eens worden...
Eind 2013 is de Bennett Freeze opgeheven, maar er zijn nog weinig veranderingen te bespeuren. Veel Indiaanse nederzettingen hebben nog geen stromend water of elektriciteit. Het idee van natuurlijk leven dat hierdoor is ontstaan bij outsiders, is echter vooral te wijten aan het bijna eeuw lange conflict tussen de stammen waardoor ontwikkelingen uitbleven en op allerlei plekken in het reservaat de tijd min of meer heeft stil gestaan. Hetzelfde geldt voor economische activiteiten.
Bij de Navajo's probeert het bestuur van de Chapters hun volk enthousiast te krijgen voor allerlei projecten. Het gaat nog niet zo snel, al schijnen allerlei voorstellen voor bouwprojecten wel het nodige enthousiasme op te wekken.

Als ik Brian Kensley, manager van de Chapter in Bodaway-Gap vraag naar de ontwikkelingen, verwijst hij direct naar de twee websites die daartoe zijn ingericht. Hij is optimistisch over mogelijke veranderingen, al geeft ook hij toe dat daar hard voor gewerkt moet worden en het niet eenvoudig zal gaan.
Ik complimenteer hem met zijn prachtige land en vertel hoeveel kracht ik er op allerlei plekken voel.
Hij begint te stralen en zegt: “The land lives”.
Als ik hem vertel over mijn ervaringen in de wegrestaurants en enthousiast vertel over The Blue Coffeepot in Kayenta, glijdt er echter een schaduw over zijn gezicht en hij zegt gedecideerd:
“We want to have the right to use disposables.”


Marja Oosterman
juni 2014

Websites:
Navajo Chapters
Navajo Renaissance