De huisknecht van Pim Fortuyn woont nog steeds in de kelder van zijn huis en vertelt de pers met de hondjes van Pim op schoot dat hij de laatste weken van Pims leven veel bij hem in bed sliep maar geen seks met hem had, zo verneem ik in tal van kranten en het schijnt ook op tv te zijn geweest. Zijn Italiaanse vriend Ambrosius weet te vertellen hoe Pim over Harry Mens dacht.
De ouders van onze kersverse jonge snelpratende premier waarvan de media al zo vaak gezegd hebben dat ie op Harry Potter lijkt dat hij zelfs in schoolklassen uit Harry Potter is gaan voorlezen, vertellen hoe Peter al toen ie kind was wist wat ie wilde en Peter zelf geeft rap een verhaaltje over zijn jeugd weg om te antwoorden op de vraag waarom het nu Jan-Peter is. En bij gebrek aan tijd van meneer en mevrouw Balkenende kennen we nu al tal van jeugdvrienden van JP.
De collega van de staatssecretaris-voor-drie uur vertelt van alles over mevrouw Bijlhout en ik vraag me af hoe vaak zou Bijlhout met deze collega van gedachten hebben gewisseld.
Op de begrafenis van mijn half Griekse vriendin begin juni kwamen honderden mensen, zelfs mensen die de laatste keer dat ze haar zagen te horen hadden gekregen dat ze hen niet meer wilde zien, 'maar dat zei ze wel vaker' en dat was nog waar ook wellicht, want was me zelf ook een paar keer overkomen en toch had ik die dag de rol van best friend en dat was ook waar. Maar weet u hoe ik mij voelde als best friend? Of ik wel alles voor haar over had wat uw verwacht dat een best friend voor haar over had? Wat ik ook antwoord, je kunt het bij haar niet meer verifiëren.. hoe weet je dan of ik de waarheid spreek? Zelfs al weet je zeker dat ik de waarheid spreek, dan nog, is het mijn waarheid. Weet jij, weet ik wel wat haar waarheid was over onze vriendschap?
Maar die vragen kreeg ik niet op de begrafenis en aangezien ze niet echt bekend was als kunstenares, zal geen journalist het me vragen.

Wat kopen we eigenlijk voor al die verhalen van mensen die iemand kennen of gekend hebben? En waarom worden we er zo mee overvoerd?
Simpel denk ik: we hebben in dit kleine landje goed beschouwd belachelijk veel media..
Eind zestiger jaren heette het volle bak als er dertig journalisten op een van onze persconferenties kwamen. Zo'n zelfde item zou nu een zaal voor minstens 300 mensen vergen.
Ik had toen als broekkie grote moeite de aanvragen van journalisten voor een persoonlijke interview allemaal in mijn agenda in te plannen, maar we hadden toen ook al organisaties als GPD zodat een zelfde artikel in vele kranten verscheen, vergezeld van een van de paar persfoto's die circuleerden.
En natuurlijk net die foto's die ik zelf zo onflatteus vond. Alleen die foto's die gemaakt waren voor en gebruikt in een specifieke krant en die niet werd doorverkocht waren altijd beauties.
Hoe kwam dat dan?
Simpel: De fotograaf die je echt spreekt, of aanwezig is bij het interview, ziet iets van jou. Die de hele dag snel door Nederland racende collega van een persbureau was nog geen 5 minuten binnen maar verkocht zijn foto duurder.
En als een persbureau komt, is dat ook een vorm van energysharing?
Hoe meer de media nu niet in je agenda een plekje kunnen vinden, hoe meer ze moeten uitwijken naar je buren en verre vrienden. En die doen dat kennelijk met graagte. Zou het kunnen dat hoe minder jij hen kent, hoe smeuiiger hun verhalen over jou zijn? Niet uitgesloten is dat die verre vriend die je bijna nooit ziet er de pest over in heeft misschien, dat een andere vriend dichtbij was. Verifieert de journalist zoiets? Doet die dichtbij vriend zijn/haar mond ook open in de pers? Tenzij hij/zij het voor je op wil nemen denk ik..
Of heb ik nu een te hoge pet op van echte vriendschap?

Het metier journalist is nogal veranderd sedert ik dat meer dan 35 jaar geleden begon uit te oefenen. Wie wat waar en wanneer lijkt minder belangrijk geworden dan waarom, en waarmee en waardoor en waarvoor rukken gestaag op.
Al jaren worden de columnisten in kranten talrijker en de columnist op radio en tv rukt ook steeds verder op. Met zoveel columnisten wordt het jezelf profileren steeds belangrijker. Dus wordt je mening steeds extremer. Columnisten zijn niet langer in eerste instantie voor een breed publiek de gezellige afwisseling van al het harde nieuws, maar het harde profileren maakt dat je je zelf als lezer profileert. Je bent voor of tegen iemand, want het grijze midden betekent dat je niemand bent.

Media over de media..
Ook zo leuk. Lekker afzeiken, het kleinste feitje opblazen zodat je een smeuïg artikel hebt.. want de kranten worden nog steeds dikker en/of krijgen meer bijlagen of digitale extra's.
In pogingen om meer advertenties kwijt te kunnen zei men ooit.. maar is het dikker zijn dan de ander willen zijn niet simpelweg machtsvertoon, profilering in kwantiteit. Neem 30 columnisten i.p.v. 1 en je weet zeker dat je meer doelgroepen bereikt.

In de periode 1990-1994 vetelde ik elke nieuwe journalistieke medewerker van het NoPapers Keuze-magazine die omdat er naast interne opleiding verder geen honorering mogelijk was vooral graag recenseerden;
"Als je schrijft over een film, theaterstuk, cd, boek of welk creatief produkt van een ander dan ook.. bedenk je dan a.u.b. dat daar iemand z'n best heeft gedaan en vraag je af voor je zonodig je eigen smaak tot subjectieve maatstaf gaat zitten maken: wie ben jij om een ander af te zeiken?"
Tenzij je kunt aantonen dat iemand er bewust met de pet naar gegooid heeft. En dat is goed beschouwd ook een creatieve daad.

Het duidelijkste zie je die stelling bewaarheid worden in de beeldende kunsten. Maak gebakken lucht en de zich zo graag willen profilerend journalist/recensent zet zichzelf voor schut misschien in z'n prachtige bla bla waarmee hij/zij toch probeert te laten zien wat ie van kunst afweet.
Jammer dat zo weinig journalisten nog echt de kunst van hun vak verstaan.

Marja Oosterman

24 Juli 2002