Een half leven - Nanda Huneman

terug	Een half leven In dit artikel vat Nanda Huneman- schrijfster van Weduwes worden niet verliefd, een boek over alleenstaande vrouwen in India, haar bevindingen samen. 'Alle vrouwen trouwen,' zegt de man in de trein. 'Niet alle vrouwen,' zeg ik tegen mijn nieuwe reisgenoot. 'Ik heb ze ontmoet.' Hij kijkt me wantrouwend aan. 'Die vrouwen zijn eenzaam,' zegt hij stellig. 'Een vrouw zonder man heeft een half leven.' Dit soort gesprekken heb ik tijdens mijn zoektocht naar alleenstaande vrouwen in India vaak gevoerd. De gangbare opvatting is dat in India alle vrouwen trouwen. Maar volgens de Indiase statistieken blijft één procent van de vrouwen ongetrouwd. Dat lijkt weinig. Maar in een land dat vijfhonderdmiljoen vrouwen telt, betekent dat dat vijf miljoen vrouwen nooit trouwen. Naar deze nooit getrouwde vrouwen ging ik op zoek. Maar ook naar vrouwen die hun man bewust hebben verlaten en naar weduwes. Waarom alle vrouwen trouwen Er zijn vele dingen heilig in India; rivieren, bergen, tempels, koeien en soms zelfs ratten. Ook het huwelijk is heilig. Het huwelijk is niet alleen een verbintenis tussen twee mensen, maar vooral een manier om een betekenisvol en spiritueel leven te leiden.Volgens de Veda's, eeuwenoude religieuze geschriften, is het huwelijk en moederschap zelfs de enige levenstaak van vrouwen. Ongetrouwd blijven, je man verlaten en zelfs weduwe worden- ook al kun je daar niets aan doen- wordt daarom gezien als falen: als het niet volbrengen van je levenstaak. Dat een goede vrouw haar leven wijdt aan de zorg voor haar vader, broers, echtgenoot en zonen, zit diepgeworteld in de Indiase cultuur. Een vrouw hoort een pativrata te zijn. Pativrata betekent letterlijk: zij die vast voor haar echtgenoot. De pativrata-vrouw is onvoorwaardelijk trouw aan haar echtgenoot, als ware hij een god. Net zoals de goedaardige godinnen uit het Hindoeistische godenrijk. Alleen de ongetrouwde godinnen, zoals Kali en Durga, zijn ontembaar en gevaarlijk. Dit heeft alles met de grote vrouwelijke potentie te maken, de shakti. Deze vrouwelijke energie wordt vergeleken met de aarde, de schepping en de vruchtbaarheid op zich. De man daarentegen is de cultuur, de bewerking van het land. Volgens de Hindoeïstische filosofie heeft de vrouw een man nodig om haar energie richting te geven en in toom te houden. Een vrouw zonder man is als een aardbeving, een vulkaanuitbarsting, een overwoekerd oerwoud. Naast deze filosofische en religieuze achtergrond, heb je in India als vrouw niet zoveel te kiezen. Je familie zoekt al op jonge leeftijd een partner voor je, en veel vrouwen trouwen zonder dat ze iets in te brengen hebben in timing of partnerkeuze. Trouwen is een vanzelfsprekend onderdeel van je leven. Bovendien zijn er veel praktische obstakels voor een vrouw om niet te trouwen. Veel meer dan in Nederland is het huwelijk een deel van de sociale structuur in India. Overheidssteun, zoals uitkeringen en kinderbijslag, bestaan niet in India. Als een vrouw niet trouwt, heeft zij dus geen man die voor haar zorgt, en moet zij zelf een manier vinden om te overleven. En dat is voor een vrouw alleen zeer lastig. Weduwes Leela is dertig, woont in een klein hutje en heeft drie kinderen. Haar oudste dochter is veertien, zij werkt als schoonmaakster en verdient daarmee het hoofdinkomen van het gezin. Leela zelf kan geen werk vinden. Ze is sinds drie jaar weduwe, en wordt daarom nergens aangenomen. Weduwes hebben al eeuwen een gemarginaliseerde positie binnen de Indiase maatschappij. Volgens de traditie zou een goede echtgenote nooit weduwe worden, omdat ze haar man simpelweg nooit alleen zal laten, ook niet in de dood. Een weduwe wordt daarom gezien als de brengster van ongeluk en krijgt de schuld van de dood van haar echtgenoot. Ze mag geen sierraden en felle kleuren dragen en vaak scheert een weduwe haar haar af. Ze is niet welkom op religieuze bijeenkomsten en feesten, zoals huwelijken. Officieel mag een weduwe wel hertrouwen, maar in de praktijk gebeurt dat bijna nooit. Een vrouw blijft haar man trouw, ook al is hij overleden. De manier waarop er tegen een weduwe aangekeken wordt, bepaalt in hoge mate hoe er over alleenstaande vrouwen gedacht wordt. Zij worden gezien als een ondermijning van een geordende maatschappij, waar elke vrouw een man aan haar zijde heeft. Nooit getrouwde vrouwen Ritu werkt op het vrouwencentrum op de Benares University. Al op jonge leeftijd wist ze dat ze niet wilde trouwen. 'Door naar mijn moeder en tante te kijken wist ik dat het huwelijk een instituut is waar je gecontroleerd wordt. Ze moesten altijd binnen blijven en mochten alleen met toestemming van hun man naar buiten. Dat wilde ik niet.' Zij besloot zich op haar carrière te richten en niet te trouwen. Ze werd bovendien afgeschrikt door de manier waarop er een echtgenoot voor haar zussen gezocht werd. "Mijn zussen waren niet mooi. Ik was veel knapper. Als mannen hen kwamen keuren, moest ik mij verstoppen omdat die mannen anders met mij wilden trouwen. Zo leeg is een huwelijk dus. Het gaat alleen om geld, status en uiterlijk.' Ik heb veel vrouwen zoals Ritu ontmoet. Vrouwen uit de hogere kasten die gestudeerd hebben en hun opgedane kennis en zelfstandigheid niet willen opofferen aan een huwelijk. Want vooral voor vrouwen uit de hogere kasten betekent een huwelijk: niet werken. Brahmanenvrouwen hebben een naam en een status hoog te houden, en horen hun handen niet vuil te maken aan werk buitenshuis. Dat zou namelijk betekenen dat de man haar niet kan onderhouden. Hoe minder een vrouw gezien wordt, des te hoger is haar status. Maar des te meer een reden waarom juist vrouwen van de hogere kasten besluiten om niet te trouwen, maar tevens een reden waarom juist zíj veroordeeld worden voor deze keuze. Zij zijn als het ware de bewaarders van de reinheid van de Brahmanenfamilie en gooien, door alleen te leven, de goede naam van de familie te grabbel op straat. Om te veel geroddel en opspraak te voorkomen, leven deze vrouwen dan ook een geïsoleerd leven. Ze hebben een klein sociaal netwerk. Ritu vertelt aan bijna niemand waar ze woont en er komen alleen andere alleenstaande vriendinnen bij haar over de drempel. De roddels over alleenstaande vrouwen gaan vaak over sex. Het lijkt wel alsof niemand gelooft dat een alleenstaande vrouw ook een goede hindoe kan zijn- een vrouw die buiten het huwelijk geen seksuele contacten heeft. Over de weduwe Leela zei men dat ze relaties had met de loodgieter en de timmerman op haar werk. Over een nooit-getrouwde vrouw, zei men dat ze haar bediende dwong tot sex. En over Parvati, die volgens eigen zeggen haar leven aan god had gegeven, was volgens de buurvrouw enkel en alleen niet getrouwd omdat ze een geheime relatie had met de jongen van de overkant. Gescheiden vrouwen Parveen heeft haar man verlaten. Haar man sloeg en verhongerde haar. Nu heeft ze met behulp van haar broer een eigen schoonheidssalon opgezet. Haar man achtervolgt haar nog steeds, bedreigt haar en eist meer bruidsschat. Binnen de lagere kasten van de maatschappij trouwen bijna alle vrouwen. Net als Parveen, gaan deze vrouwen niet naar school en worden ze rond hun veertiende al uitgehuwelijkt. Ik heb geen vrouwen van de lagere kasten ontmoet die helemaal niet zijn getrouwd, maar wel veel vrouwen die hun man- na een mislukt huwelijk- hebben verlaten. Relatief gezien zijn er meer gescheiden vrouwen op het platteland (twee procent) dan in de stad (een procent). Als iemand een slecht huwelijk heeft in een dorp, is dat voor niemand geheim. De muren zijn dun, de erven gedeeld. Iedereen wist dat Parveens man haar sloeg en bijna nooit thuis was. Haar omgeving keek dan ook niet vreemd op toen Parveen uiteindelijk haar man verliet. In de hogere kasten ligt dit anders. Daar gebeurt wederom alles tussen vier muren. En als een vrouw haar man verlaat, is het haar schuld. Aprajita, een gescheiden economie-lerares vertelt dat haar scheiding haar veel vriendschappen heeft gekost. "Iedereen nam aan dat ik iets fout had gedaan. Pas later, toen mijn ex openlijk met zijn geheime vriendin samenwoonde, kregen mijn oude vrienden wat meer begrip voor mijn kant van het verhaal.' Steun Ook al verschillen de situaties van de alleenstaande vrouwen die ik heb gesproken nogal, toch zijn er ook overeenkomsten. Bijna alle vrouwen, van hoge of lage kasten, niet getrouwd, of gescheiden, werden gesteund werden door hun directe familie. Alsof dat een voorwaarde was om deze uitzonderlijke stap te nemen. Zonder de steun van je directe familie zou een vrouw er simpelweg niet aan beginnen. De ouders van de gescheiden Parveen hebben haar eigenhandig weggehaald bij haar agressieve man. De ouders van de nooit-getrouwde Ritu, hebben haar altijd gestimuleerd om te studeren en te werken. Ook al zijn alleenstaande vrouwen in de Indiase maatschappij bijna een soort 'outcast' toch zag ik dat ze veel waardering en steun bij elkaar en in hun familie vonden. Bovendien haalden veel vrouwen kracht uit het feit dat ze trouw zijn geweest aan hun eigen keuze en hierin een nieuwe, meer individuele identiteit vonden. Zij hadden geen compromissen gemaakt, en leerde zichzelf kennen als vrouw, als persoon in plaats van als dochter, echtgenote en moeder. Zij hebben geen half leven, zoals mijn treincoupégenoot beweerde, maar juist een heel leven; een leven waarin ze voor de eerste keer niet de perfecte wederhelft van iemand anders hoefden te zijn. Nanda Huneman Boek: Weduwes worden niet verliefd. Ontmoetingen met alleenstaande vrouwen in India. Auteur: Nanda Huneman Prijs: 15,95 euro ISBN: 978-90-8539-956-8 Uitgeverij: Free Musketeers Te bestellen via www.freemusketeers.nl Meer informatie over boek en auteur Een deel van de opbrengst van het boek gaat naar Nari Jangran Manch, Dalit Women Power; een organisatie van Sister Mary, één van de vrouwen uit het boek. Zie www.dalitwomenpower.org

Een half leven

In dit artikel vat Nanda Huneman- schrijfster van Weduwes worden niet verliefd, een boek over alleenstaande vrouwen in India, haar bevindingen samen.

'Alle vrouwen trouwen,' zegt de man in de trein.
'Niet alle vrouwen,' zeg ik tegen mijn nieuwe reisgenoot. 'Ik heb ze ontmoet.'
Hij kijkt me wantrouwend aan. 'Die vrouwen zijn eenzaam,' zegt hij stellig. 'Een vrouw zonder man heeft een half leven.'

Dit soort gesprekken heb ik tijdens mijn zoektocht naar alleenstaande vrouwen in India vaak gevoerd. De gangbare opvatting is dat in India alle vrouwen trouwen. Maar volgens de Indiase statistieken blijft één procent van de vrouwen ongetrouwd. Dat lijkt weinig. Maar in een land dat vijfhonderdmiljoen vrouwen telt, betekent dat dat vijf miljoen vrouwen nooit trouwen.
Naar deze nooit getrouwde vrouwen ging ik op zoek. Maar ook naar vrouwen die hun man bewust hebben verlaten en naar weduwes.

Waarom alle vrouwen trouwen
Er zijn vele dingen heilig in India; rivieren, bergen, tempels, koeien en soms zelfs ratten. Ook het huwelijk is heilig. Het huwelijk is niet alleen een verbintenis tussen twee mensen, maar vooral een manier om een betekenisvol en spiritueel leven te leiden.Volgens de Veda's, eeuwenoude religieuze geschriften, is het huwelijk en moederschap zelfs de enige levenstaak van vrouwen. Ongetrouwd blijven, je man verlaten en zelfs weduwe worden- ook al kun je daar niets aan doen- wordt daarom gezien als falen: als het niet volbrengen van je levenstaak.
Dat een goede vrouw haar leven wijdt aan de zorg voor haar vader, broers, echtgenoot en zonen, zit diepgeworteld in de Indiase cultuur. Een vrouw hoort een pativrata te zijn. Pativrata betekent letterlijk: zij die vast voor haar echtgenoot. De pativrata-vrouw is onvoorwaardelijk trouw aan haar echtgenoot, als ware hij een god. Net zoals de goedaardige godinnen uit het Hindoeistische godenrijk. Alleen de ongetrouwde godinnen, zoals Kali en Durga, zijn ontembaar en gevaarlijk.
Dit heeft alles met de grote vrouwelijke potentie te maken, de shakti. Deze vrouwelijke energie wordt vergeleken met de aarde, de schepping en de vruchtbaarheid op zich. De man daarentegen is de cultuur, de bewerking van het land. Volgens de Hindoeïstische filosofie heeft de vrouw een man nodig om haar energie richting te geven en in toom te houden. Een vrouw zonder man is als een aardbeving, een vulkaanuitbarsting, een overwoekerd oerwoud.

Naast deze filosofische en religieuze achtergrond, heb je in India als vrouw niet zoveel te kiezen. Je familie zoekt al op jonge leeftijd een partner voor je, en veel vrouwen trouwen zonder dat ze iets in te brengen hebben in timing of partnerkeuze. Trouwen is een vanzelfsprekend onderdeel van je leven.
Bovendien zijn er veel praktische obstakels voor een vrouw om niet te trouwen. Veel meer dan in Nederland is het huwelijk een deel van de sociale structuur in India. Overheidssteun, zoals uitkeringen en kinderbijslag, bestaan niet in India. Als een vrouw niet trouwt, heeft zij dus geen man die voor haar zorgt, en moet zij zelf een manier vinden om te overleven. En dat is voor een vrouw alleen zeer lastig.

Weduwes
Leela is dertig, woont in een klein hutje en heeft drie kinderen. Haar oudste dochter is veertien, zij werkt als schoonmaakster en verdient daarmee het hoofdinkomen van het gezin. Leela zelf kan geen werk vinden. Ze is sinds drie jaar weduwe, en wordt daarom nergens aangenomen.
Weduwes hebben al eeuwen een gemarginaliseerde positie binnen de Indiase maatschappij. Volgens de traditie zou een goede echtgenote nooit weduwe worden, omdat ze haar man simpelweg nooit alleen zal laten, ook niet in de dood. Een weduwe wordt daarom gezien als de brengster van ongeluk en krijgt de schuld van de dood van haar echtgenoot. Ze mag geen sierraden en felle kleuren dragen en vaak scheert een weduwe haar haar af. Ze is niet welkom op religieuze bijeenkomsten en feesten, zoals huwelijken. Officieel mag een weduwe wel hertrouwen, maar in de praktijk gebeurt dat bijna nooit. Een vrouw blijft haar man trouw, ook al is hij overleden.
De manier waarop er tegen een weduwe aangekeken wordt, bepaalt in hoge mate hoe er over alleenstaande vrouwen gedacht wordt. Zij worden gezien als een ondermijning van een geordende maatschappij, waar elke vrouw een man aan haar zijde heeft.

Nooit getrouwde vrouwen
Ritu werkt op het vrouwencentrum op de Benares University. Al op jonge leeftijd wist ze dat ze niet wilde trouwen. 'Door naar mijn moeder en tante te kijken wist ik dat het huwelijk een instituut is waar je gecontroleerd wordt. Ze moesten altijd binnen blijven en mochten alleen met toestemming van hun man naar buiten. Dat wilde ik niet.' Zij besloot zich op haar carrière te richten en niet te trouwen. Ze werd bovendien afgeschrikt door de manier waarop er een echtgenoot voor haar zussen gezocht werd. "Mijn zussen waren niet mooi. Ik was veel knapper. Als mannen hen kwamen keuren, moest ik mij verstoppen omdat die mannen anders met mij wilden trouwen. Zo leeg is een huwelijk dus. Het gaat alleen om geld, status en uiterlijk.'
Ik heb veel vrouwen zoals Ritu ontmoet. Vrouwen uit de hogere kasten die gestudeerd hebben en hun opgedane kennis en zelfstandigheid niet willen opofferen aan een huwelijk. Want vooral voor vrouwen uit de hogere kasten betekent een huwelijk: niet werken. Brahmanenvrouwen hebben een naam en een status hoog te houden, en horen hun handen niet vuil te maken aan werk buitenshuis. Dat zou namelijk betekenen dat de man haar niet kan onderhouden. Hoe minder een vrouw gezien wordt, des te hoger is haar status.
Maar des te meer een reden waarom juist vrouwen van de hogere kasten besluiten om niet te trouwen, maar tevens een reden waarom juist zíj veroordeeld worden voor deze keuze. Zij zijn als het ware de bewaarders van de reinheid van de Brahmanenfamilie en gooien, door alleen te leven, de goede naam van de familie te grabbel op straat.
Om te veel geroddel en opspraak te voorkomen, leven deze vrouwen dan ook een geïsoleerd leven. Ze hebben een klein sociaal netwerk. Ritu vertelt aan bijna niemand waar ze woont en er komen alleen andere alleenstaande vriendinnen bij haar over de drempel.
De roddels over alleenstaande vrouwen gaan vaak over sex. Het lijkt wel alsof niemand gelooft dat een alleenstaande vrouw ook een goede hindoe kan zijn- een vrouw die buiten het huwelijk geen seksuele contacten heeft.
Over de weduwe Leela zei men dat ze relaties had met de loodgieter en de timmerman op haar werk. Over een nooit-getrouwde vrouw, zei men dat ze haar bediende dwong tot sex. En over Parvati, die volgens eigen zeggen haar leven aan god had gegeven, was volgens de buurvrouw enkel en alleen niet getrouwd omdat ze een geheime relatie had met de jongen van de overkant.

Gescheiden vrouwen
Parveen heeft haar man verlaten. Haar man sloeg en verhongerde haar. Nu heeft ze met behulp van haar broer een eigen schoonheidssalon opgezet. Haar man achtervolgt haar nog steeds, bedreigt haar en eist meer bruidsschat.
Binnen de lagere kasten van de maatschappij trouwen bijna alle vrouwen. Net als Parveen, gaan deze vrouwen niet naar school en worden ze rond hun veertiende al uitgehuwelijkt. Ik heb geen vrouwen van de lagere kasten ontmoet die helemaal niet zijn getrouwd, maar wel veel vrouwen die hun man- na een mislukt huwelijk- hebben verlaten.
Relatief gezien zijn er meer gescheiden vrouwen op het platteland (twee procent) dan in de stad (een procent). Als iemand een slecht huwelijk heeft in een dorp, is dat voor niemand geheim. De muren zijn dun, de erven gedeeld. Iedereen wist dat Parveens man haar sloeg en bijna nooit thuis was. Haar omgeving keek dan ook niet vreemd op toen Parveen uiteindelijk haar man verliet. In de hogere kasten ligt dit anders. Daar gebeurt wederom alles tussen vier muren. En als een vrouw haar man verlaat, is het haar schuld. Aprajita, een gescheiden economie-lerares vertelt dat haar scheiding haar veel vriendschappen heeft gekost. "Iedereen nam aan dat ik iets fout had gedaan. Pas later, toen mijn ex openlijk met zijn geheime vriendin samenwoonde, kregen mijn oude vrienden wat meer begrip voor mijn kant van het verhaal.'

Steun
Ook al verschillen de situaties van de alleenstaande vrouwen die ik heb gesproken nogal, toch zijn er ook overeenkomsten.
Bijna alle vrouwen, van hoge of lage kasten, niet getrouwd, of gescheiden, werden gesteund werden door hun directe familie. Alsof dat een voorwaarde was om deze uitzonderlijke stap te nemen. Zonder de steun van je directe familie zou een vrouw er simpelweg niet aan beginnen. De ouders van de gescheiden Parveen hebben haar eigenhandig weggehaald bij haar agressieve man. De ouders van de nooit-getrouwde Ritu, hebben haar altijd gestimuleerd om te studeren en te werken.
Ook al zijn alleenstaande vrouwen in de Indiase maatschappij bijna een soort 'outcast' toch zag ik dat ze veel waardering en steun bij elkaar en in hun familie vonden. Bovendien haalden veel vrouwen kracht uit het feit dat ze trouw zijn geweest aan hun eigen keuze en hierin een nieuwe, meer individuele identiteit vonden. Zij hadden geen compromissen gemaakt, en leerde zichzelf kennen als vrouw, als persoon in plaats van als dochter, echtgenote en moeder. Zij hebben geen half leven, zoals mijn treincoupégenoot beweerde, maar juist een heel leven; een leven waarin ze voor de eerste keer niet de perfecte wederhelft van iemand anders hoefden te zijn.

Nanda Huneman

Boek: Weduwes worden niet verliefd. Ontmoetingen met alleenstaande vrouwen in India.
Auteur: Nanda Huneman
Prijs: 15,95 euro
ISBN: 978-90-8539-956-8
Uitgeverij: Free Musketeers Te bestellen via www.freemusketeers.nl

Meer informatie over boek en auteur

Een deel van de opbrengst van het boek gaat naar Nari Jangran Manch, Dalit Women Power; een organisatie van Sister Mary, één van de vrouwen uit het boek. Zie www.dalitwomenpower.org