Pessimisten vinden dat Nederland vol is. Optimisten vinden dat helemaal niet. Gisteren nog in de trein van Utrecht naar Rotterdam wees iemand me op de vele graslanden en maakte een smalende opmerking over de pessimistische denkers.
"Nou," probeerde ik voorzichtig, " we hebben dat groen wel hard nodig".
Misschien dacht deze optimist dat ik bedoelde dat we melkvee moeten kunnen blijven 'houden' in wat ooit het groene hart van de Randstad heette.
Ik vermeed echter de discussie en genoot van het uitzicht.


Koeien in de wei
Gelukkig, dit jaar meer koeien in de wei dan vorig jaar. Kennelijk verandert er weer iets ten goede in de intensieve veeteelt. Of zouden de treinreizigers geklaagd hebben over het kale uitzicht? Ik heb vorig jaar wel een aantal artikeltjes gelezen over iets dergelijks.. soms helpt 'maatschappelijke discussie'...
Maar achter de koeien zie ik de snelweg. Ik kijk de andere kant van de trein uit.. uhm, gelukkig niet daar ook al een snelweg, maar ik zie wel het kerktorentje van een dorp, ooit het karakteristieke uitzicht van het Nederlandse platteland; altijd wel ergens een kerktoren, ten teken van een dorp. Maar die dorpen zijn nu meestal geen dorpen meer, maar een oude 'dorpskern' waar omheen gigantische aantallen huizen in vinexwijken.
Die huizen deden grasland wijken...
In de steden zijn die kerken inmiddels grotendeels woonhuizen, met vele bellen naast de vroegere kerkdeur.
En de mensen die daar wonen reizen doorgaans niet met de trein. Zouden zij denken dat Nederland vol is omdat ze die graslanden niet meer zien? Of, en dat lijkt me net zo waarschijnlijk, omdat ze als ze gaan wandelen, waar ze ook kijken altijd wel iets van huizen zien of anders wel het geluid van snelwegen horen?
Al eerder schreef ik over de verstedelijking van Nederland en over natuur tussen snelwegen ingeklemd. (zie desgewenst de artikelen: Parkstad Nederland en Randstedelijk Wandelen).


Stadsstaat
Ik ben een stadsbewoner zonder auto maar met hond. Ik reis met OV, zie de resten van ons 'platteland' geregeld en loop met mijn hond zoveel mogelijk in de 'natuur'.
Maar eerlijk gezegd, ik denk dat Nederland zo ongeveer vol is. We zijn hard op weg om een stadsstaat te worden. En al het 'groen' dat we hebben, is minimaal ooit door mensenhanden beroerd, misschien m.u.v. de Biesbosch en een enkel ander stukje grond.
En dat brengt me op mijn eigenlijk onderwerp dat me tot het schrijven van dit artikel zette;
De ons resterende 'natuur'.
Inderdaad, ik schrijf dat woord steevast tussen aanhalingstekens.
Omdat er zo weinig 'echte' natuur meer is in Nederland. Wat we nog hebben wordt 'beheerd'. Natuurgebieden heten steeds vaker 'natuurpark' en nog even en de bossen die we nog hebben heten 'bosparken'.
Al die 'natuur' wordt, ik zei het al, beheerd. Maar waarom eigenlijk?
De wandelpaden een beetje onderhouden, ja dat kan ik me voorstellen. Dat je rond die paden gaat maaien en snoeien, ja, dat snap ik ook nog. Maar verder? Wat valt er te beheren aan natuur? Natuur is toch iets wat natuurlijk zijn/haar gang gaat? Als je het beheert, hoe natuurlijk is het dan nog?

Natuurparken
In de meeste 'natuurparken' wordt 2x per jaar gemaaid. Alles wat 'veld' is moet het daarbij ontgelden. Wat voor filosofie zit daar achter? vraag ik me al jaren af.
Sedert ik mijn hond heb, volg ik de gang van zaken in een natuurpark aan de rand van de stad waar ik woon. Gaat vanzelf, als je er vele malen per week komt om te wandelen, zie je alles. En wat ik niet zie, ziet hondlief wel. Hij weet bijvoorbeeld precies welke plantjes wij in onze eigen tuintjes hebben; hij blijft er bij 'staan', zal er waar ze ook bloeien en groeien, niet zijn poot tegen op tillen. Dat doet hij immers ook niet op ons eigen territorium en daar, ja dat heeft hij goed door, is elke plant me heilig.
Toch vinden de beheerders van het natuurpark dat mijn hond eigenlijk niet los mag daar. Want dan verstoort hij de natuur. Terwijl het lieve beest uit respect daarvoor en omdat hij heel goed aanvoelt hoe ik er over denk, nauwelijks van de wandelpaden afgaat. Hij volgt mijn voorbeeld, of beter, gaat me daar in voor, hij loopt nu eenmaal graag voorop (dan kan hij zijn werk als waakhond beter doen vindt hij ;-))
Dus ontspon zich een keer een gesprek daarover met de voorzitter van de beheerstichting van het natuurpark. Een bioloog. Is het toeval dat de organisaties van vrijwilligers die betrokken zijn bij beheer van 'natuurparken' vaak o.l.v. een bioloog staan?. En he, nog toevalliger, vaak een werkloze bioloog?
Deze bioloog heeft in ieder geval stringente opvattingen over hoe dit natuurpark te beheren. En honden, vooral loslopend, zijn daarbij een doorn in zijn oog.
"Ja, inderdaad, in de natuur had je ook wolven. Maar dat waren er niet zoveel als tegenwoordig honden", wierp hij tegen op mijn verweer. En daar heeft deze bioloog gelijk in.
Maar hoe natuurlijk is 'zijn' park dan nog?
Het is geen drukbezocht park. Het ligt niet zo vindbaar in de buurt van de stad en het zijn vrijwel alleen hondenbezitters die er komen en in de lunchpauze de werknemers van de bedrijven die rond het park gesitueerd zijn. Zij zijn te druk met praten met elkaar om van de paden af te wijken en willen bovendien graag met schone schoenen na de pauze weer aan het werk. Buiten de lunchpauzes loop ik er menigmaal lange tijd zonder een mens tegen te komen. Evenzo andere honden dan de mijne.

Orchidee met lintje
Maar goed, laten we met deze bioloog meedenken en er van uitgaan dat ze de natuur verstoren als ze buiten de paden lopen. Wat gebeurt er als een hond dat doet? Simpel, hij kan wellicht rennen zonder oog te hebben voor die ene wilde orchidee die met moeite boven het gras uit probeert te komen. En oh wee als dat echt zou gebeuren.. knak.. weg zeldzame wilde orchidee?! Mijn hond rent wel eens buiten een pad. M.n. als hij -eindelijk- eens een andere hond tegenkomt. Even rennen, even kijken wie het snelste kan lopen en daarmee de sterkste is van de twee bijvoorbeeld.
En oh ja, een keer.. rakelings langs zo'n orchidee. Rakelings. Misschien omdat de bioloog er een roodwit lintje om had gebonden? Maar die gele ratelaar dan, die zonder lintje eenzaam midden in een veld torende? Ook rakelings..
Mijn hond dentert alleen over planten die met grote aantallen staan te groeien. Toeval? Bijzonder hondje? Misschien allebei..
Dus let ik op andere honden. Maar ook zij wijken voor opvallende groeisels. Honden zijn volgens mij slimmer dan veel mensen denken.
Maar toegegeven, ze denderen soms over de velden. Soms zo hard, dat de kluiten aarde in het rond spatten. En nog erger, soms, gaat een hond een stukje graven...
Hoe erg is dat?
Ik sprak erover met een andere bioloog, een vrouw, met hond en ook een poos vrijwilligster in hetzelfde natuurpark.
Zij is het niet eens met de voorzitter/bioloog.
"Honden horen nu eenmaal bij ons leven. Net als de natuur. Maar als we in die natuur niets meer mogen, wat hebben we er dan nog aan?" vroeg zij zich af. "Ik maak me geen ilussies over de ontwikkeling van de natuur in parken als deze", vervolgde ze. "De mens is deel van die natuur, en als er veel mensen zijn, verandert dat de natuur, of die mensen nu wel of niet op de paden blijven. Bovendien, het is maar de vraag of die honden echt schade berokkenen. Door hun geloop komt er ook beweging in de grond en daardoor zouden ook allerlei zaden kunnen ontkiemen die dat anders niet doen. En de vachten van honden dragen bij aan zaadverspreiding."
Ze is helaas geen vrijwilligster meer in het park. De verschillen van mening waren te groot. En.. ze is niet werkloos meer.

Een natuurpark is niet gewoon
Een van de velden in het natuurpark was jaren her al mijn lievelingsveld. Het glooide. Zittend op een bankje aan de rand ervan, waande ik me in Frankrijk; de glooiing maakte het uitzicht net zo spannend en de vele wilde bloemen nog meer.
Maar helaas is dat veld sedertdien vele malen gemaaid en geploegd en heeft de voorzitter/bioloog vorig jaar beschikt dat dat veld met winterrogge moet worden ingezaaid. Dat is inmiddels voor de tweede keer gebeurd. De glooiing is weg, de wilde bloemen zijn in de zomer aan soortental ingeboet.
Ik hoop nu maar stilletjes dat de rogge zo geoogst wordt dat het geld voor het park oplevert..
Maar wat heeft rogge nou te maken met een 'natuurpark'?. Alles, volgens de opvattingen van de bioloog. Ik begrijp het namelijk niet goed, begrijp ik na ons zoveelste gesprekje. Het is geen gewoon natuurpark, het is een park dat als voorbeeld dient van hoe een griendenlandschap er vroeger uitzag. Dit park is een van de laatste grienden in Nederland. En bij grienden had je ook boeren en die zaaiden ook winterrogge in en dat is bovendien goed voor de grond.
En zo leer ik nog veel meer.
Menige boom aan de randen van de vele watertjes , soms al 50 jaar of meer oud, wordt gekapt. 'Omdat ze anders omwaaien" zegt een vrijwilliger van de beheerstichting.
"Kom nou!" protesteer ik, "als die boom het al vijftig jaar heeft uitgehouden, houdt ie het nog wel even uit toch?" Dat hoort de voorzitter/bioloog en hij legt uit dat de bomen gekapt worden omdat er anders verbossing plaatsvindt en dan is het geen griendenlandschap meer. "En dan vervalt jullie subsidie", denk ik bij mezelf, maar houdt wijselijk mijn mond.

Maaien
Vorige week probeerde ik het nog een keer. Er was weer eens gemaaid. Op een weekendse dag waren vele vrijwilligers bezig het maaisel aan te harken en op grote hopen te verzamelen. Die hopen worden afgevoerd. Vraag me niet waar naartoe en ik vraag het ook niet meer.
Zeker niet na dit gesprekje met onze voorzitter/bioloog:
"Jullie weten toch dat gras doorgroeit zolang het warmer is dan 13 graden?" probeer ik.
"Ja, nou en?"
"Dan krijgt het dus de kans om zich verder uit te breiden, ten koste van andere soorten."
Maar daar was de voorzitter/biolooog alweer. Ik had weer eens ongelijk.
Want door het maaien worden de graspollen losser en daardoor kunnen de zaden beter ontkiemen.
(Dat de honden daarvoor zorgen is hij natuurlijk vergeten)
"Nou," probeer ik nog, "ik kom hier al meer dan 6 jaar, maar ik heb toch het idee dat het aantal plantensoorten drastisch afneemt".
Maar natuurlijk, ik had weer ongelijk. Ik begrijp er nog steeds niets van.
"De bedoeling is dat het blauw grasland wordt", zegt onze bioloog met volle ernst en enige trots in zijn stem..
"Ah, blauw grasland. Mooi!" roep ik maar, hem een blijde grijns op zijn gezicht bezorgend.
Ik ga nog eens opzoeken op internet wat blauw grasland is.
Eén ding weet ik nu al;
in Nederland komt dat niet (meer?) voor, zonder natuurbeheer.


Marja Oosterman
10 oktober 2007



Foto's: Francis van Boxtel


Links: Natuurpark Bloeyendael

Blauw grasland, wat is dat?