Al vele jaren verzorg ik concerten met Tibetaanse Klankschalen bij mensen met een verstandelijke beperking, dementerende bejaarden en dementerenden in de laatste levensfase. Het doel is hiervan rust, persoonlijke aandacht, verdieping en communicatie te creëren met hen die geen ‘gewone’ communicatie mogelijkheden (meer) hebben.

Waarom klankschalen?

Zelf zie ik een vraag in de ‘stille’ mens, voor wie het niet mogelijk is te praten. Met die mens ik wil graag toch een vorm van communicatie aangaan, wil ik een luisterend oor proberen te zijn. De klankschalen helpen me daarbij, ze helpen me de ander meer ‘te verstaan’. Zij zijn dus het middel om de ander in zijn beleving ‘aan te raken’, zonder woorden.
De klankschalen die ik gebruik worden ook wel ‘zingende schalen’ genoemd. Ze zijn afkomstig uit Tibet. Tibetaanse klankschalen zijn in staat een verfijnde trilling uit te dragen door  een waaier  van boventonen  en ondertonen. Er  zijn juist geen wereldse melodietjes, ritmes of structuren te horen in het klankconcert. De lang doorklinkende trillingen hebben een bijzonder  aangenaam en ontspannend effect  op de luisteraar. Door de werking van de schalen beleeft de luisteraar zijn innerlijk leven dieper, rustiger en intensiever.
De serene klank van de schalen kan de luisteraar mee voeren naar zijn eigen stiltegebied. De luisteraar krijgt de mogelijkheid zich geestelijk en fysiek te ontspannen. Ervaringen variëren van het krijgen van een goede fysieke doorstroming in een ontspannen sfeer  tot het ervaren van een overgave, een zijn met de omgeving, of soms de kosmos, hetgeen een verstillend en helend effect kan hebben. Een effect op de luisteraar is er altijd.



Verschillende reacties

De makkelijkst waarneembare reacties op de klanken van de klankschalen zijn de fysieke. De gevoelens zijn niet voor iedereen hetzelfde, wel gebeurt er bij iedereen altijd iets. Vaak zie ik dat de doorstroming in het lichaam verandert. Als gevolg van de ontspanning verbetert de bloedsomloop. Sommige mensen krijgen het aangenaam warm, of krijgen een mooie blos op hun wangen, raken in een sfeer van verwondering over hetgeen de schalen oproepen in het innerlijk. Want de trilling die door de aanslag van de schaal ontstaat brengt iets unieks bij de luisteraar in beweging wat niet door andere geluidsbronnen veroorzaakt kan worden.
Mensen die wel op de ‘gewone’ wijze kunnen communiceren, praten later vaak over schoonheid of zuiverheid, welzijn. Sommigen is het gegeven daadwerkelijk een onbeschrijflijk mooi gezang te horen. (Niet voor niets is de Engelse naam voor klankschalen ‘singing bowls’, zingende schalen.) Het is mogelijk dat door te luisteren als het ware een ander licht op bestaande problemen geworpen wordt en dingen zich onverwacht oplossen.

Bij de dementerenden in de laatste levensfase is het niet meer mogelijk om verbaal te communiceren. Maar door  met klankschalen te spelen communiceer je op een andere manier. De luisteraar ondergaat het bad van geluiden, boventonen en ondertonen. Verschillende malen ’zag’ ik dat de dagelijkse dingen van wereldlijke aard zich verkleinen en dat innerlijke essentiële energie zich duidelijker manifesteert en een gevoel van eenwording ontstond. Een ander, meer  vergeten, niet alledaags deel van het mens-zijn werd aangeraakt.
Wat ik vaak waarneem als ik speel bij mensen met een verstandelijke beperking, dementerenden, en stervenden, is juist een verstillende, harmoniserende overgave van de mens aan zichzelf, en met zichzelf bedoel ik dan zijn meest wezenlijke deel, datgene wat het dichtst bij de oorsprong van ‘het zelf’ ligt. Ook ken ik ervaringen van nabestaanden, waar tijdens het laatste momenten voor het sterven de patiënt om het geluid van een klankschaal vroeg, zodat het ‘overgaan’ makkelijker zou zijn.
Er ligt een potentieel om emotionele angsten te doen verstillen, of te helen. Dit alles enkel en alleen door je stille, luisterende aanwezigheid en de serene klank van de schalen. Daarbij heeft iedere luisteraar zijn eigen timing, dat wil zeggen dat er in hem of haar begrenzingen aanwezig kunnen zijn en dat een diepere overgave aan zichzelf niet meteen aan de orde is, misschien later wel. Soms moet men eerst meer vertrouwd raken met de uitnodigende sfeer van de schalen!

Zorgverlening

Gelukkig zie ik steeds meer mensen in de zorg die het positieve effect opmerken dat de klanksessies hebben op de mensen waar zij voor werken. Onder andere De Norbertushof in Gennep organiseert regelmatig  een sessie voor hun dementerenden in laatste levensfase. De groepsleiding is er duidelijk over: “Tijdens deze ochtend is het een mooie ervaring om te zien dat de bewoners totaal ontspannen raken. Onrustige bewoners worden rustig en het is muisstil, er wordt geluisterd. Iedere bewoner beleeft het op zijn eigen manier, maar de sfeer straalt enorm veel rust uit. Het is echt geweldig om te beleven.”
Niet alleen ikzelf, ook de verzorger, verpleger of andere betrokkenen van de dementerende kunnen wezenlijke veranderingen waarnemen. Ze merken subtiele nuances in het gedrag van de ander. Het effect van de klankschalen vindt plaats op zowel het fysieke, emotionele als in het energetische gebied van de luisteraar. Mocht je zelf eens in de gelegenheid zijn een sessie mee te maken met bewoners in verzorghuizen, dan is het nuttig  om je aandacht  te richten op een stille waarneming van het proces dat de luisteraar ondergaat. Ook voor jezelf is dat fijn!
Als verzorgende kan het makkelijker worden over je eigen dagelijkse grenzen heen te kijken en te luisteren naar de innerlijke bewegingen die de oudere maakt. Een houding vinden in jezelf om te aanvaarden dat er een wereld is die je met je fysieke oog en oor niet kunt waarnemen, maar wel invloed heeft op het leven. Immers, stilte roept andere dingen op. Realiseer je dat de er veel boventonen  vrijkomen bij het geluid van de klankschalen, je kunt ze niet horen, maar ze zijn er en hebben invloed. Net zoiets als de subtiliteit van zuurstof, onzichtbaar maar erg nodig en werkend in de levensprocessen.
Zo is de energetische wereld actief en kunnen we soms zien waar bijvoorbeeld doorstroming is of waar  weerstand is, overgave, verstilling of harmonie…

Eenvoud

Zelf leerde ik de bijzondere werking van de Tibetaanse klankschalen via een bevriende pater kennen. Hij zei me: “Wat ik de ander niet met woorden kan zeggen, kan ik wel met de klank van deze schalen.” Dit was voor mij het antwoord op vragen die ik had als muzikant. Het moment was daar om deze klankschalen te gaan ontdekken en een nieuwe weg te vinden om ook mijn boodschap verder te kunnen uitdragen. Op de momenten waar ik voor mijn gevoelens geen woorden had, was ik al bezig met het componeren van instrumentale muziek. Maar nu had ik instrumenten gevonden die van een eenvoud waren, waarmee ik een atmosfeer  kon creëren van openheid, verstilling, waarmee ik iets kon meedelen aan zoveel verschillende ‘levensfases’ of levende creaturen. Want in mijn bewustzijn ken ik een glimp van intense harmonie, stilte en liefde. Ik ervoer deze onder andere tijdens de sessies die ik mocht ervaren bij de pater. Nu ervaar ik ze regelmatig zelf tijdens klankschalensessies. Via de muziek van de schalen nodig ik de ander uit tot die innerlijke sferen. Vreugde is mijn deel wanneer ik het gevoel heb dan non-verbaal toch werkelijk met de ander te communiceren.

Klankschalen verrijken ons

Al tientallen jaren gebruiken klankschalenspelers in het westen het luisteren naar de schalen als middel om evenwicht, verstilling en zelfacceptatie te bevorderen. Wat steeds meer meetbaar en aantoonbaar wordt is de werking van trilling, resonantie op de mens en natuur. Allerlei experimenten met geluidsbronnen hebben duidelijk gemaakt dat geluid, trilling, muziek van levensbelang is en zelfs vormkracht heeft. In Nederland zijn er verschillende opleidingen om klank- of resonantie- of tuintherapeut te worden.
Scholen waar mensen leren dat alles een voelbare uitstraling heeft, afhankelijk van de vitaliteit van het levende organisme, leren dat de mens de verbindende schakel kan zijn bij veranderingsprocessen. Deze opleidingen zijn erop gericht de subtiele trillingen in de natuur en kosmos te leren waarnemen en de levensenergie positief te beïnvloeden. Wanneer we de verfijnde trillingen en hun invloed in de wereld (her)ontdekken, ze respecteren en laten klinken met hart en ziel voor onszelf en voor de ander, speciaal voor hen die afhankelijk zijn van onze wil om met hen te communiceren, verrijkt het ons leven.


Paul Vens 

Met dank aan Nellie de Groot & Jeannette Rutten, Norbertushof Gennep.

Paul Vens is klankschalenspeler, componist, schrijver, schilder.
Via  www.paulvens.nl vind je onder meer de cd Daughters of Light, een album met klankschalen en instrumentale muziek.